Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου (μέσα από τις μαρτυρίες των συμμάχων των Τούρκων)

Σάντερς και Κεμάλ

Του Βλάση Αγτζίδη

"Οι πασάδες διέπραξαν απερίγραπτα εγκλήματα, που δεν μπορεί να συλλάβει η φαντασία του ανθρώπου. Εγκαθίδρυσαν ένα τυραννικό καθεστώς, οργάνωσαν εκτοπίσεις και σφαγές, έκαψαν με πετρέλαιο βρέφη που ακόμα θήλαζαν, βίασαν γυναίκες και μικρά κορίτσια μπροστά στα μάτια των γονιών τους, προβαίνοντας σε κάθε είδους ωμότητα. Επιβίβασαν σε πλοία χιλιάδες αθώους και τους πέταξαν στη θάλασσα. Οδήγησαν γυναίκες σε οίκους ανοχής. Γεγονότα που δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία οποιουδήποτε λαού\".

Διαβάζοντας την παραπάνω αναφορά είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κάποιος ότι αυτά είναι λόγια του Κεμάλ Ατατούρκ. Κι όμως, όταν στα μέσα της δεκαετίας του '20 η τουρκική πολιτική σκηνή χαρακτηρίστηκε από τη διαπάλη για την εξουσία, με τα παραπάνω λόγια ο Κεμάλ κατηγόρησε και έσυρε σε δίκη τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι είχαν πρωταγωνιστήσει στο νεοτουρκικό κίνημα. Τα εγκλήματα που διέπραξαν οι νεότουρκοι εθνικιστές κατά τη διάρκεια του Α\' Παγκοσμίου Πολέμου, έγιναν πολιτικό όπλο στα χέρια του Κεμάλ Ατατούρκ.

Μαρτυρίες Αυστριακών και Γερμανών

Η γενοκτονία κατά των Ελλήνων του Πόντου υπήρξε μέρος της ευρύτερης γενοκτονίας κατά των Ελλήνων και των άλλων χριστιανικών ομάδων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πολιτική για εξόντωση των χριστιανών είχε αποφασιστεί σε συνέδριο των Νεοτούρκων εθνικιστών τον Οκτώβριο του 1911. Οι Νεότουρκοι είχαν αναριχηθεί στην εξουσία με πραξικόπημα από το 1908.

Η συμμαχία τους με τη Γερμανία του Κάιζερ, που αναζητούσε μερίδιο στις παγκόσμιες αγορές και το πλαίσιο του Α\' Παγκοσμίου Πολέμου, επέτρεψαν την υλοποίηση της απόφασης για τις γενοκτονίες. Τα προξενικά έγγραφα εκείνης τη περιόδου αποτελούν τον αδιάψευστο μάρτυρα της πολιτικής που ακολουθήθηκε.Ειδικά όταν προέρχονται από χώρες συμμαχικές τότε προς την Τουρκία.

Σε έγγραφο του αυστριακού υπουργού Εξωτερικών προς το Βερολίνο το 1916 αναφέρονται τα εξής:
"Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του Κράτους, όπως πριν τους Αρμένιους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ\' τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τούρκικα τάγματα τιμωρίας ή καίονται και καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερησίαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων."

Σε προξενικό αυστριακό έγγραφο που συντάχθηκε στις 13 Ιανουαρίου 1917 και φέρει τον τίτλο "Σύλληψη και εκτόπιση Ελλήνων\" διαβάζουμε:

"Το κτύπημα που σχεδιαζόταν εδώ και πολύ καιρό κατά των ντόπιων Ελλήνων εκτελέστηκε στις 9 αυτού του μηνός… Την ίδια μέρα έγινε στρατιωτική κατοχή των χωριών Αϊλάσκιοϊ και Κατίκιοϊ της Σαμψούντας. Τους τρεις έως τέσσερεις χιλιάδες κατοίκους τους κάλεσαν να συγκεντρωθούν τη νύχτα με την πρόφαση ότι θα τους μιλήσει δήθεν ο μουτεσαρίφης και τους πήγαν βίαια στο εσωτερικό της χώρας, χωρίς να τους επιτρέψουν να παραλάβουν μαζί τους τρόφιμα και ρούχα. Με το σκληρό χειμώνα που επικρατεί τώρα, την έλλειψη καταλυμάτων και τροφίμων, πολλούς από τους δυστυχείς αυτούς περιμένει σύντομα ο θάνατος."

Ο Αυστριακός πρόξενος στην Αμισό Κβιατόφσκι σε έγγραφο του 1918 αναφέρει:
\"Οπως επανειλημένως ετόνισα, θεωρώ τον εκτοπισμόν των Ελλήνων της ποντιακής παραλίας εν τω πλαισίω της εκτελέσεως του προγράμματος των Νεοτούρκων, το οποίον επιδιώκει την εξασθένησιν του Χριστιανικού στοιχείου ως μίαν καταστροφήν μεγίστης απηχήσεως, ήτις θα έχη εις την Ευρώπην ζωηρότερον αντίκτυπον από τας αγριότητας εναντίον των Αρμενίων\".

Εξ άλλου του είχε ειπωθεί από ανώτερους Τουρκους ότι: \"Τελικά πρέπει να κάνουμε με τους Έλληνες ό,τι κάναμε με τους Αρμένιους... Πρέπει με τους Έλληνες, τώρα να τελειώνουμε."

Ο Αυστριακός πρέσβης Παλαβιντσίνι αναφέρει τον Ιανουάριο του 1918:
"Είναι σαφές ότι οι εκτοπισμοί του ελληνικού στοιχείου δεν υπαγορεύονται ουδαμώς από στρατιωτικούς λόγους και επιδιώκουν κακώς εννοουμένως πολιτικούς σκοπούς.\"

Η καταστολή του ποντιακού αντάρτικου υπήρξε ένα από τα επιχειρήματα των τουρκικών αρχών για τη γενοκτονία που πραγματοποίησηαν. Όμως, στο επιχείρημα αυτό απαντά ο πρόξενος Κβιατόφσκι σε μια μυστική του αναφορά:

"Όσο κι αν κρίνει κανείς δριμύτατα τη μακρά σειρά εκτρόπων εκ μέρους του ελληνικού στοιχείου, δεν επιτρέπεται ωστόσο να μη σκεφτεί κανείς το μεγάλο αριθμό αθώων, τη συχνή καταπίεση των Ελλήνων, ιδιαίτερα του αγροτικού πληθυσμού, τη βουλημία των Τούρκων για την πλούσια ελληνική περιουσία, καθώς και την πίεση του ρεύματος του παντουρκισμού που επιδιώκει την παραγκώνιση κάθε χριστιανικής επιρροής."

Ατέλειωτες είναι οι αναφορές στα διπλωματικά έγγραφα που έφερε πρώτος στο φως ο, ομότιμος σήμερα, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βιέννης Πολυχρόνης Ενεπεκίδης. Τα έγγραφα αυτά πρωτοδημοσιεύτηκαν το 1962 σε ανάτυπο του συλλόγου Αργοναύτες-Κομνηνοί και επανεκδόθηκαν σε συμπληρωμένη μορφή το 1995 από την Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης το 1995.

Μαρτυρίες Σοβιετικών

Αν η πρώτη φάση της γενοκτονίας πραγματοποιήθηκε από τους Νεότουρκους μέχρι την ήττα τους το Νοέμβριο του 1918, η δεύτερη φάση της γενοκτονίας ξεκινά με τη συγκρότηση του κεμαλικού στρατού μετά την απόβαση του ιδίου του Κεμάλ στη Σαμψούντα στις 19 Μαϊου του 1919. Την περίοδο αυτή, οι καλύτεροι σύμμαχοι του τουρκικού εθνικισμού αναδεικνύονται οι σοβιετικοί, οι οποίοι ενισχύουν με κάθε τρόπο το κεμαλικό κίνημα. Όπλα, χρυσάφι και επίλεκτοι άνδρες αποστέλλονται για να βοηθήσουν τους Τούρκους εθνικιστές να αντιμετωπίσουν τον ελληνικό στρατό στο μικρασιατικό μέτωπο και να καταστείλουν τα ένοπλα κινήματα των λαών της περιοχής, των Ελλήνων του Πόντου και των Αρμενίων.

Οι μαρτυρίες των σοβιετικών απεσταλμένων έχουν ιδιαίτερη σημασία. Καταρχάς, λόγω της συμμαχικής τους προς τους κεμαλικούς ιδιότητας, έχουν πλήρη γνώση των ωμοτήτων κατά των Ελλήνων. Στις αναφορές τους δεν κρύβουν τον αποτροπιασμό τους για τα εγκλήματα των συμμάχων τους. Μεταξύ των άλλων, στοιχεία για τη γενοκτονία στον Πόντο υπάρχουν στο βιβλίο που εξέδωσε ο σοβιετικός πρέσβυς στη Αγκυρα Σ. Ι. Αράλοφ το 1960 στη Μόσχα με τον τίτλο \"Vospominaniya Sovietskogo Diplomata 1922-1923\". Ο Αράλοβ, ενημερώνεται στην Σαμψούντα από τον αρχιστράτηγο Μ. Φρούνζε. Ο Φρούνζε είχε αποσταλεί από τον Λένιν, μαζί με γενναία στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Ο σοβιετικός αρχιστράτηγος πληροφορεί τον Αράλοφ ότι είχε δει πλήθος Ελληνες που είχαν σφαγιαστεί: \"βάρβαρα σκοτωμένους Ελληνες - γέρους, παιδιά, γυναίκες\". Προειδοποίησε επίσης τον Αράλοβ για το τι πρόκειται να συναντήσει: \"...πτώματα σφαγιασμένων Ελλήνων τους οποίους είχαν απαγάγει από τα σπίτια τους και είχαν σκοτώσει πάνω στους δρόμους."

O Φρούνζε δίνει μερικές συγκλονιστικές εικόνες από την ποντιακή τραγωδία:

"Συναντήσαμε μια μικρή ομάδα από 60-70 Ελληνες, οι οποίοι μόλις είχαν καταθέσει τα όπλα. Ολοι τους είχαν εξαντληθεί στο έπακρο... Αλλοι έμοιαζαν κυριολεκτικά με σκελετούς. Αντί για ρούχα κρέμονταν από τους ώμους τους κάτι απίθανα κουρέλια. Στο κέντρο της ομάδας βρίσκονταν ένας ψηλός κι\' αδύνατος παπάς, φορώντας το καλυμαύχι του... Φυσούσε κρύος αέρας και όλη η ομάδα κάτω από τα σπρωξίματα των συνοδών-στρατιωτών, κατευθυνόταν με πηδηματάκια προς τη Χάβζα. Μερικοί όταν μας αντίκρυσαν, άρχισαν να κλαίνε δυνατά ή μάλλον να ουρλιάζουν, μια και ο ήχος που ξέφευγε από τα στήθη τους, έμοιαζε περισσότερο με ουρλιαχτό κυνηγημένου ζώου".


Ο Φρούνζε περιγράφει και άλλPublish Postο ένα περιστατικό. Οταν περνούσαν δίπλα από μια ομάδα αιχμαλώτων Ελλήνων στη Μερζιφούντα, ένας από αυτούς φώναξε στην σοβιετική αντιπροσωπεία ότι είναι και αυτοί ένοχοι γιατί ενισχύουν τον Κεμάλ και τους Τούρκους. Το θέμα της κακομεταχείρησης των ελληνικών πληθυσμών από τους κεμαλικούς, ο Αράλοβ το έθεσε -ματαίως όπως μας πληροφορεί στη συνέχεια- στον ίδιο τον Κεμάλ. Όπως γράφει: \"Του είπα (του Κεμάλ) για τις φρικτές σφαγές των Ελλήνων που είχε δει ο Φρούντζε και αργότερα εγώ ο ίδιος. Εχοντας υπ\' όψη μου τη συμβουλή του Λένιν να μην θίξω την τουρκική εθνική φιλοτιμία, πρόσεχα πολύ τις λέξεις μου..."

Πηγή: Αντίβαρο, Ιούνιος 2007

Ομιλία του Βουλευτή Κ. Φιλάνδρου στην Ελληνική Βουλή στις 8/4/1921

«… Από μίαν κωμόπολιν απηλάθησαν εις το εωτερικών αθρόως 1.300 ομογενείς, άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Μετά επτάωρον πεζοπορίαν εν μέσω χειμώνι, έφθασαν εις τούρκικον χωρίo, όπου οδηγήθησαν εις λουτρόν δήθεν προς απολύμανσiν. Όταν μετ’ ολίγον εξήλθον, δεν εύρον τα ενδύνατά των. Τα είχον διαρπάσει προηγουμένως οι Τούρκοι. Ολόγυμνοι τότε, όπως ήσαν, ηλαύνοντο μαστιγούμενοι εις το εσωτερικών, ευρόντες καθ’ οδόν οικτρόν θάνατον!....»

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ!

Η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου το Σεπτέμβριο του 1922 σήμανε για τους Ελληνες του Πόντου την ίδια μοίρα με τους υπόλοιπους Μικρασιάτες Έλληνες. Εκδιώχθηκαν απροειδοποίητα χωρίς να τους επιτραπεί να πάρουν μαζί τους παρά ελάχιστα προσωπικά αντικείμενα. Οι φυγάδες συγκεντρώθηκαν στα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου και είτε με βάρκες, είτε με αδρές αμοιβές στους Τούρκους λεμβούχους, προσπάθησαν να προσεγγίσουν τα πλοία, που θα τους έφερναν πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα στην Ελλάδα. Οι εκτοπισμένοι Πόντιοι στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας αναγκάστηκαν κι αυτοί να εγκαταλείψουν το τουρκικό έδαφος. Πολλοί μάλιστα από αυτούς χωρίς χρήματα και αποκομμένοι από τις οικογένειές τους έφθασαν πεζοί ώς την Κωνσταντινούπολη.Η απουσία επίσημων ελληνικών αρχών στην Κωνσταντινούπολη οδήγησε στην απόφαση ύστερα από συμφωνία με τους Συμμάχους να σταλεί εκεί αντιπρόσωπος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, με σκοπό την περίθαλψη των προσφύγων του Πόντου και τη μεταφορά τους στην Ελλάδα. Ο Α. Πάλλης, που ανέλαβε την αποστολή αυτή, έγραφε αργότερα: «Είναι αδύνατο σας περιγράφω τις συνθήκες υπό τις οποίες κατέφθαναν στην Πόλη οι εκ Πόντου πρόσφυγες, στιβαγμένοι κατά χιλιάδες μέσα σε ακάθαρτα βαπόρια της τουρκικής ακτοπλοΐας. Πολλοί εξ αυτών είχαν προσβληθεί από εξανθηματικό τύφο και βλογιά, οι δε τουρκικές αρχές δεν είχαν λάβει κανένα μέτρο για να απομονώσουν τους αρρώστους από υγιείς.» Οι πρόσφυγες αυτοί, εξαιτίας και της αδιαφορίας των συμμαχικών στρατιωτικών αρχών στην Πόλη, στεγάζονταν στα επιταγμένα ελληνικά σχολεία, «με κίνδυνο φυσικά να μεταδοθούν οι ασθένειες στον εντόπιο πληθυσμό και στα στρατεύματα».

Τελικά, οι έντονες ελληνικές ενέργειες απέδωσαν και ο C. Ηarington, αρχηγός των συμμαχικών στρατευμάτων κατοχής, παραχώρησε στους πρόσφυγες το μεγάλο στρατώνα του Σελιμιέ στο Σκούταρι, όπου και παρέμειναν υπό αυστηρή απομόνωση, έως ότου επιβιβαστούν στα πλοία. Στον στρατώνα Σελιμιέ και στα παραπήγματα του Αγίου Στεφάνου φιλοξενήθηκαν περισσότεροι από 15.000 Πόντιοι πρόσφυγες. Προς την ίδια κατεύθυνση δραστηριοποιήθηκαν κι οι ελληνικές κοινότητες της Κωνσταντινούπολης, που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους ανακουφίσουν άμεσα, πράγμα που δεν ίσχυσε για τις αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις, όπως την American Near East Relief, που δεν είχαν κινητοποιήσει αμέσως μετά την καταστροφή τα υγειονομικά συνεργεία τους. Από το σύνολο των 400.000 προσφύγων του Πόντου που κατέφυγαν στην Ελλάδα είχαν μεταφερθεί ως το Φεβρουάριο του 1923 περίπου οι μισοί.

Στην Ελλάδα, εκτός από τα αστικά κέντρα (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη), οι Πόντιοι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν κυρίως στη Β. Ελλάδα. Επελέγη για το σκοπό αυτό να εγκατασταθούν είτε σε εγκαταλελειμμένα χωριά Τούρκων και Βουλγάρων ανταλλαξίμων, που προβλέπονταν από τη συνθήκη της Λωζάννης (1923), είτε σε νέους οικισμούς, είτε προσκολλήθηκαν σε ήδη υπάρχοντες. Κατά κύριο λόγο δόθηκε έμφαση στην αγροτική τους αποκατάσταση με την παραχώρηση εκ μέρους της «Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων» γεωργικού κλήρου, αλλά και των αναγκαίων για την οικοδόμηση κατοικίας. Παρ όλο που οι σχέσεις των προσφύγων με τον γηγενή πληθυσμό δεν ήταν αρχικά καλές, εξαιτίας της διαφορετικής νοοτροπίας, το ζωντανό παρά τα πλήγματα, ποντιακό στοιχείο εργάστηκε ακούραστα για να ριζώσει στη νέα πατρίδα, προσφέροντας έτσι πολύτιμες υπηρεσίες στο σύνολο του έθνους. Η εθνολογική ομογενοποίηση του βορειοελλαδικού χώρου, η κατακόρυφη αύξηση της γεωργικής παραγωγής, η άνθιση της ελληνικής βιομηχανίας στις δεκαετίες που ακολούθησαν, είναι λίγα μόνο από τα επιτεύγματα της ποντιακής παρουσίας στο ελληνικό κράτος. Σημαντικότερη όλων, όμως, είναι κυρίως η πολιτιστική συνεισφορά τους που ως σήμερα συνεχίζει να μπολιάζει ευεργετικά τον πολιτιστικό κορμό του έθνους μας.

Η μνήμη της γενοκτονίας στην Α' Γενιά των προσφύγων

Γράφει ο Βλάσης Αγτζίδης

Μελετώντας στις βιβλιοθήκες για τα βιβλία που εκδόθηκαν για τον Πόντο, μένουμε έκπληκτοι για το εύρος, την ποιότητα και τον πλούτο της καταγραφής των τραγικών γεγονότων από την πρώτη γενιά προσφύγων. Οι ξεριζωμένοι Έλληνες, καταγράφουν αμέσως τα παθήματα του ελληνισμού, αλλά και τους αγώνες του. Θα προσπαθήσουμε σήμερα -ως ελάχιστο φόρο τιμής απέναντι σ΄ αυτούς που κατέγραψαν τα γεγονότα και εφοδίασαν τις επόμενες γενιές με τα απαραίτητα εφόδια- να αναφερθούμε στο έργο τους. Το έργο αυτών των ανθρώπων υπήρξε η αναγκαία βάση στην οποία θα βασιστεί το ριζοσπαστικό ποντιακό κίνημα που θα εμφανιστεί στη δεκαετία του ’80 και θα θέσει πλέον συγκεκριμένους αγωνιστικούς στόχους

Η «Μαύρη Βίβλος»

Ως πρώτη προσπάθεια των Ελλήνων της καθ' ημάς Ανατολής, και του Πόντου κατά συνέπεια, για την καταγραφή των τραγικών επιπτώσεων της πολιτικής που στόχευε στην εθνική εκκαθάριση, υπήρξε η έκδοση κατά το 1919 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο του βιβλίου "Μαύρη Βίβλος διωγμών και μαρτυριών του εν Τουρκία Ελληνισμού (1914-1918)". Η "Μαύρη Βίβλος", που συνετάγη από την Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών, εκδόθηκε στα ελληνικά και στα γαλλικά. Στον Πρόλογο αναφέρονται μεταξύ άλλων: "Το κακόν εκορυφώθη κατά τον παγκόσμιον πόλεμον, ότε πλείσται ελληνικαί επαρχίαι της αυτοκρατορίας εκλονίσθησαν εκ θεμελίων ή και εντελών κατεστράφησαν. Είνε ανεκδιήγητα τα δεινοπαθήματα, τα οποία υπέστησαν οι εκδιωχθέντες εκ των εστιών αυτών Έλληνες. Διεσκορπίζοντο οι δυστυχείς ούτοι εις χωρία καθαρώς τουρκικά, ημποδίζετο εις αυτούς η εκ μέρους των Πατριαρχείων διανομή βοηθημάτων, εστερούντο εκκλησιών και ιερέων… και εξηναγκάζοντο δια τοιούτων και άλλων μέσων εις εξισλάμισιν. Τοιουτοτρόπως Δε, πληθυσμός ομογενής εκ 490063 ψυχών, διασπαρείς ανά τα όρη, τας χαράδρας και τα τουρκικά χωρία, υπέστη εν τοις πλείστοις τον εξ ασιτίας, του ψύχους και των στερήσεων θάνατον."

Στη συνέχεια όμως τα πράγματα θα εξελιχθούν εξίσου τραγικά. Τους Νεότουρκους θα αντικαταστήσουν οι κεμαλικοί και ο μικρασιατικός Πόντος θα γίνει και πάλι ένα απέραντο σφαγείο. Το Κεντρικό Συμβούλιο του Πόντου, που διατηρούσε γραφεία στην οδό Παπαρηγοπούλου στην Αθήνα θα συντάξει και θα εκδόσει τον Ιανουάριο του 1922 τη "Μαύρη Βίβλο της τραγωδίας του Πόντου 1914-1922" στα γαλλικά και στα αγγλικά. Η έκδοση αποσκοπούσε στο να ενημερώσει τους ξένους διπλωμάτες και να προκαλέσει κάποια εκδήλωση συμπαράστασης προς τους καταδιωκόμενους πληθυσμούς. Στη "Μαύρη Βίβλο" δίνονται αναλυτικά και πολύ λεπτομερειακά στατιστικά στοιχεία για τους εκτοπισθέντες πληθυσμούς και τα θύματα. Παρουσιάζονται επίσης και στοιχεία από τον τρόπο εξόντωσης των Ελλήνων στην Πάφρα και στην Οινόη. Στο τελικό συγκεντρωτικό πίνακα παρουσιάζονται οι αριθμοί των θυμάτων ανά εκκλησιαστική περιοχή. Ο αριθμός είναι 303.238. Είναι η πρώτη καταμέτρηση των θυμάτων που έγινε και που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Στον αριθμό αυτό, τρία χρόνια αργότερα ο Γεώργιος Βαλαβάνης θα προσμετρήσει και άλλους 50.000 νεκρούς για την περίοδο που ακολούθησε.

Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα θα αρχίσουν να καταγράφουν τις φρικιαστικές τους εμπειρίες. Μια από τις πρώτες εκδόσεις στην Αθήνα το 1924 ήταν τα απομνημονεύματα του Αντωνίου Γαβριηλίδη, καπνέμπορου από την Πάφρα του Πόντου, ο οποίος εξορίστηκε και σώθηκε δραπετεύοντας. Το έργο είχε τον εξής τίτλο: "Σελίδες εκ της Μαύρης Εθνικής Συμφοράς του Πόντου". Ο συγγραφέας στον Πρόλογο γράφει: "Πόντιος ο ατυχής συγγραφεύς του παρόντος έργου… ταλαιπωρηθείς, βασανισθείς, εξορισθείς και πολλάκις εγγύτατα τον θάνατον αντιμετωπίσας, εν τη απελπισία αυτού εν τω τόπω εξορίας του δραπετεύσας και ως εκ θαύματος διασωθείς εκ των ονύχων των αγρίων διωκτών παντός Ελληνικού και Χριστιανικού… εθεώρησεν ως υστάτην και μάλλον ανακουφιστικήν παραμυθίαν δια τον εαυτόν του, μνημόσυνον δε αιώνιον τοσούτων χιλιάδων σφαγιασθέντων ομογενών…" Το βιβλίο του Γαβριηλίδη αποτελεί ένα εκπληκτικό πόνημα για τα δεδομένα της εποχής. Συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό θυμάτων των διώξεων. Έχει αναλυτικούς πίνακες για τις διώξεις στο δυτικό Πόντο, αλλά και την κοινωνική παρουσία του ελληνισμού στην περιοχή αυτή.

Την ίδια εποχή ιδρύονται στην Ελλάδα και οι πρώτοι πολιτιστικοί και πολιτικοί ποντιακοί σύλλογοι. Ένας από αυτούς που θα ιδρυθεί το 1924 θα έχει την επωνυμία "Αδελφότης των αγωνιστών του Πόντου" και θα στοχεύει στην "…ένωσιν των απανταχού της Ελλάδος εγκατεστημένων προσφύγων Ποντίων ενεργώς αναμιχθέντων εις τον απελευθερωτικόν του Πόντου αγώνα…" όπως αναφέρεται στο καταστατικό.

Οι «Πόντιοι επίγονοι»

Το 1925 θα εκδοθεί στην Αθήνα το ιστορικό έργο του Γεωργίου Βαλαβάνη με τίτλο "Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου". Για το έργο του γράφει: "… την περιγραφήν των αξιοδάκρυτων μαρτυριών, απαγχονισμών και σφαγών των Ποντίων στηριζομένων εκτός των εκ του σύνεγγυς και εξ ιδίας αντιλήψεως συγκεντρωθέντων στοιχείων, επί των αυθεντικών περιγραφών αξιόπιστων προσώπων, των καταθέσεων αυτοπτών μαρτύρων και παθόντων, επί των εκθέσεων των αρμοδίων περί τας Μητροπόλεις κύκλων και των Ποντιακών Σωματείων καθ' όλην την διαρροήν των γεγονότων. Επίσης ανεδιφήσαμεν επιμελώς τας εκθέσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών δημοσιογράφων, παρατηρητών και φιλανθρώπων, οι οποίοι περιόδευσαν τας εστίας των διωγμών, περιέθαλψαν και προστάτευσαν μυριάδας ορφανών και αναξιοπαθούντων αδελφών μας…" Ο Γεώργιος Βαλαβάνης αναφέρεται και στο μέλλον, θεωρώντας ότι οι "Πόντιοι επίγονοι" όπως αποκαλεί τις επόμενες γενιές, θα επιφέρουν τη δικαίωση. Στο έργο αυτό ο Βαλαβάνης καταθέτει την εκτίμηση για το ύψος των απωλειών: 353.000 νεκροί.

Παράλληλα, οι επιζήσαντες Πόντιοι, ως πρόσφυγες πλέον τιμούν τα θύματα των διώξεων. Το 1925, σε επιμνημόσυνο ομιλία του Γεωργίου Μαυρομματόπουλου στη Νεάπολη Κοζάνης, αναφέρονται τα εξής: "Είναι γνωστά τοις πάσι τα δεινοπαθήματα, άτινα υπό τον τυραννικώτερον ζυγόν εν Τουρκία υπέστημεν. Όπου απανταχού της Τουρκίας όπου έζη χριστιανός και δη Έλλην, ούτω και εν Πόντω εν τη πατρίδι ημών, είναι απερίγραπτοι αι σφαγαί, αι ατιμασίαι, αι δημεύσεις περιουσιών, τα βασανιστήρια εν ταις φυλακαίς και παν ό,τι είδος ατιμίας και ταπεινώσεως είναι δυνατόν να πλάση η ανθρώπινη φαντασία. Χιλιάδες έπεσαν υπό το απηνές φάσγανον του τυραννικού και αιμοχαρούς Τούρκου και μυριάδες απέθανον εκ των κακουχιών της πείνης και του ψύχους καταφεύγοντες εις τα όρη και τας χαράδρας ή προτιμώντες την υγράν ταφήν ταφήν καταποντιζόμενοι εις την θάλασσαν, ίνα διαφύγωσι τους αιμοσταγείς όνυχας της απαισίους υαίνης, του Τούρκου, του όζοντος πάντοτε χριστιανικού αίματος και οίτινες άταφοι, χωρίς κανένα στοργικό δάκρυ, έρμαια αρπακτικών ορνέων και βορά θηρίων, οι πλείστοι απέμειναν ανά τα όρη, όπου μόνον το στοργικό χώμα της Ιεράς Πατρίδος μας εκάλυψεν τα απογυμνωθέντα οστάτων και τα καληκέλαδα πτηνά του τόπου μας εθρήνησαν την τόσον τραγικήν απώλειάν των."

Ο Αρχιμανδρίτης Πανάρετος Τοπαλίδης θα εκδόσει στη Δράμα το 1927 το βιβλίο "Ο Πόντος ανά τους αιώνας". Μεταξύ των άλλων γράφει: "Ένα εκ των προβλημάτων τα οποία ο Παγκόσμιος Πόλεμος έσυρε προ της τραπέζης των ισχυρών για διακανονισμό υπήρξε και το της πολιτικής αποκαταστάσεως του Πόντου. Ο Τούρκος, ανίκανος να συναγωνισθεί ειρηνικώς εν τω σταδίω της ευγενούς και φιλοπροόδου αμίλλης, διαισθανθείς δια της ειρηνικής πλην ραγδαίας αναπτύξεως εν όλαις ταις εκφάνσεσι της εθνικής και κοινωνικής ζωής το έδαφος επικρατήσεως του ελληνισμού, δεν εδυσκολεύθηκε να καταφύγει και πάλιν εις την βίαν, αποφασίζοντας να θέσει οριστικόν τέρμα εις αυτήν την ύπαρξιν των Ελλήνων Χριστιανών του Πόντου, ίνα κατά την κρίσιν του απαλλαγή των οχλήσεων ας υφίστατο εκ μέρους των ισχυρών της γης Χριστιανών".

Το ίδιο έτος θα ιδρυθεί στην Αθήνα από Πόντιους διανοουμένους η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών. Η έκδοση από το 1928 της περιοδικής έκδοσης Αρχείον Πόντου θα δόσει στους ερευνητές, αλλά και στον κάθε ενδιαφερόμενο ένα πολύτιμο εργαλείο. Το 1933 θα εκδοθεί το ιστορικό έργο Η Εκκλησία Τραπεζούντος του μητροπολίτου Χρύσανθου. Ιδιαίτερη σημασία θα έχει το πλούσιο ιστορικό του έργο, ειδικά την εποχή που πρόεδρός του ήταν ο Οδυσσέας Λαμψίδης.

Το 1935 θα εκδοθεί η "Συνοπτική Ιστορία του Ελληνισμού του Πόντου" από τον Δημήτριο Αποστολίδη, δήμαρχο της Αργυρούπολης την περίοδο της ρωσικής κατοχής (1916-1918). Στο κεφάλαιο για το κόστος των διώξεων αναφέρει: "Η Μικρασιατική εκστρατεία και η αποτυχία αυτής έπληξε βαθύτατα τον Ελληνισμόν του Πόντου, ο οποίος υπέστη τα πάνδεινα κατά την διάρκειαν αυτής. Ο διαβόητος δήμαρχος Κερασούντος Τοπάλ Οσμάν καταρτίσας συμμορίαν έσφαζεν, έκαιε και ελήστευε υπό τα όματα των Ευρωπαίων. Αι άλλοτε ανθηραί ελληνικαί πόλεις του Πόντου απενεκρώθησαν, η δε ύπαιθρος χώρα ηρημώθη."

Το 1936 ο παλιός αντάρτης Δημήτριος Κουτσογιαννόπουλος θα εκδόσει τις εμπειρίες του στη Θεσσλονίκη υπό τον τίτλο "Ανάμεσα στους αντάρτες του Πόντου".

Η δικτατορία Μεταξά και η φοβερή δεκαετία του '40 που θα ακολουθήσει με τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, την τριπλή κατοχή και την εθνική αντίσταση και τέλος με τον εμφύλιο πόλεμο, θα απονεκρώσει την ποντιακή ιστορική κίνηση. Μόνο το βιβλίο του Γεωργίου Σακκά θα εκδοθεί στη Νίκαια το 1943 με τον τίτλο: "Ιστορία των Ελλήνων της Τρίπολης", ενός βιβλίου-αναφορά για τη μελέτη των τραγικών γεγονότων στην Τρίπολη του Πόντου. Όμως, μόλις και πάλι η κοινωνία αποκτά σχετικά φυσιολογικούς ρυθμούς οι συγγραφείς της πρώτης γενιάς βρίσκονται και πάλι στο προσκήνιο. Το 1954 ο Δημήτριος Φυλλίζης θα εκδόσει στη Θεσσαλονίκη το βιβλίο με τίτλο "Αι τελευταίαι ημέραι της Τραπεζούντος". Το 1955 ο Ιωακείμ Σαλτσής θα εκδόσει τα "Χρονικά Κοτυώρων" στη Θεσσαλονίκη Το 1956 ο Ελευθέριος Παυλίδης, πρόεδρος του Σωματείου των εκ Ρωσίας Ελλήνων θα εκδόσει στην Αθήνα το βιβλίο "Πώς και διατί εματαιώθη η Δημοκρατία του Πόντου". Την ίδια χρονιά ο Χριστόφορος Τσέρτικ εκδίδει, στην Αθήνα πάλι, τη νουβέλα "Φλόγες στον Πόντο. Χρονικό μιας εποχής". Το 1957 θα εκδοθεί στην Αθήνα από τον Παντελή Βαλιούλη το βιβλίο "Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου". Το 1958 ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου θα εκδόσει στη Θεσσαλονίκη το "Γύρω από την άσβεστη φλόγα".

Έρευνα στα αρχεία

Στη συνέχεια, το 1962 θα έχουμε την έκδοση του ανάτυπου της ομιλίας του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη από το Σύλλογο Αργοναύται-Κομνηνοί με τίτλο "Οι διωγμοί των Ελλήνων του Πόντου (1908-1918). Βάσει των ανεκδότων εγγράφων των κρατικών αρχείων της Αυστροουγγαρίας". Ο Ενεπεκίδης, που είχε αρχίσει από το 1958 να μελετά τα διπλωματικά αρχεία στη Βιέννη και να τα δημοσιεύει στην εφημερίδα «Τα Νέα», θα χαρακτηρίσει τις διώξεις των Ελλήνων ως «Ολοκαύτωμα». Με τον τρόπο αυτό –σε μια δύσκολη εποχή όπου η ελληνική κυβέρνηση ήταν απολύτως αντίθετη σε κινήσεις καταξίωσης της ιστορικής μνήμης- ο Ενεπεκίδης ενέτασσε τις διώξεις σε μια νέα κατηγορία χαρακτηρισμού γενοκτονιών που θα εμφανιστεί μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και θα έχει τη διεθνή αναγνώριση. Το 1963 θα εκδοθεί στην Αθήνα το βιβλίο του Σταύρου Νικολαϊδη με τίτλο "Πόντου θρήνος". Εξαιρετικά ριζοσπαστικές απόψεις, που έφταναν μέχρι τη διατύπωση του αιτήματος απελευθέρωσης του Πόντου θα εκφραστούν στην εφημερίδα «Ποντιακή Φωνή» που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1966. Την ίδια χρονιά θα εκδοθεί η "Γη του Πόντου" από τον Δημήτρη Ψαθά. Το 1969 θα εκδοθεί το βιβλίο "Τοπάλ Οσμάν" του Γεωργίου Λαμψίδη, όπου για πρώτη φορά η εθνική εκκαθάριση που θα πραγματοποιήσουν οι Τούρκοι εθνικιστές στον Πόντο θα χαρακτηριστούν με το σύγχρονο νομικό όρο «γενοκτονία». Το 1970 θα εκδοθεί στην Αθήνα η "Συμβολή εις την γενικήν ιστορίαν του Πόντου" του Σάββα Ιωακειμίδη. Σημαντική συγγραφική παραγωγή έχουν επίσης ο Ευστάθιος Χριστοφορίδης (Σάρπογλης), ο Σίμος Λιανίδης, ο Ισαάκ Λαυρεντίδης, ο Στυλιανός Μαυρογένους, ο Παντελής Μελανοφρύδης κ.ά.

Στη συνέχεια τη συγγραφική σκυτάλη θα πάρουν συγγραφείς της δεύτερης προσφυγικής γενιάς όπως ο Χρήστος Σαμουηλίδης, ο Χρήστος Ανδρεάδης, Δημήτρης Αθανασιάδης, Έλσα Γαλανίδου-Μπαλφούσια, Ερμής Μουρατίδης κ.ά.

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΟ ΒΕΡΜΙΟ

Με επίκεντρο την Τήνο και την Παναγία Σουμελά στο όρος Βέρμιο εορτάστηκε σε όλη τη χώρα η Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ χιλιάδες πιστοί κατέκλυσαν στους ναούς της Παναγίας σε όλη την Ελλάδα. Τις εορταστικές εκδηλώσεις στην Τήνο παρακολούθησε ο πρωθυπουργός, ενώ στην Παναγία Σουμελά οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν με την παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Κάρολος Παπούλιας έστειλε σε όλους τους Έλληνες μήνυμα εθνικής ομοψυχίας, αλληλεγγύης και αγάπης.
Ο Πρωθυπουργός σε δήλωσή του από την Τήνο έστειλε μήνυμα αγάπης και ανθρωπιάς σε όλους τους Έλληνες και υπογράμμισε "οι Ελληνίδες και οι Έλληνες, εργαζόμαστε εντατικά, ενώνουμε τις δυνάμεις και τις προσπάθειές μας ώστε να γίνεται η κοινωνία μας ολοένα και πιο ισχυρή, ολοένα και πιο αποτελεσματική στις παρεμβάσεις της, ιδίως σε ό,τι αφορά τους λιγότερο προνομιούχους συμπολίτες μας". Πρόσθεσε ακόμα, ότι "σε αυτά τα τρία χρόνια, έγιναν πολλά και σημαντικά. Είμαστε, όμως, στο μέσο ενός δύσκολου και ανηφορικού δρόμου. Σ’ αυτό το δρόμο, το δρόμο της υπευθυνότητας, το δρόμο του έργου, το μόνο δρόμο που εγγυάται ένα καλύτερο αύριο για τον τόπο και τους πολίτες, είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να πορευόμαστε".

Μήνυμα εθνικής ομοψυχίας

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας , παρακολούθησε τη Θεία Λειτουργία και τη Λιτάνευση της Αγίας Εικόνας της Παναγίας και στη συνέχεια κατέθεσε στεφάνι στην προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Σε δηλώσεις που έκανε αμέσως μετά, αναφέρθηκε στις μεγάλες αξίες της Ορθοδοξίας και έστειλε μήνυμα εθνικής ομοψυχίας.

"Τιμούμε με ευλάβεια τη μνήμη της Θεομήτορος, της Υπεραγίας Θεοτόκου και αναλογιζόμαστε τις μεγάλες αξίες της Ορθοδοξίας που είναι η αγάπη στον άνθρωπο, η αλληλεγγύη και ο άδολος πατριωτισμός. Επειδή ευρίσκομαι στην πνευματική εστία του ποντιακού ελληνισμού θέλω να απευθύνω ένα μήνυμα εθνικής ομοψυχίας, αλληλεγγύης αγάπης και δημιουργικής δουλειάς".

Το μεσημέρι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρακάθησε σε γεύμα που θα παραθέσει προς τιμήν του το Δ.Σ. του Πανελληνίου Ιδρύματος "ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ" και στη συνέχεια αναχώρησε για τη Λευκάδα.

Στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγία Σουμελά παρευρέθηκαν επίσης ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, ο Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής της ΝΔ, Λευτέρης Ζαγορίτης, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης και ο πρόεδρος της "Δημοκρατικής Αναγέννησης" Στέλιος Παπαθεμελής.
Σε δηλώσεις που έκανε από το Βέρμιο, ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε ιδιαίτερη αναφορά στον Ποντιακό Ελληνισμό και αναφερόμενος στην πολιτική επικαιρότητα έστειλε μήνυμα ότι υπάρχει καλύτερο μέλλον για την Ελλάδα.

"Σήμερα γιορτάζει ο ελληνισμός. Σήμερα γιορτάζει η Χριστιανοσύνη. Σήμερα είμαστε στην Παναγία Σουμελά, γιορτάζοντας την ημέρα της Παναγίας, τιμώντας τον ποντιακό ελληνισμό, που θυμάμαι όταν πρωτοήλθε εδώ ο πατέρας μου, ο Ανδρέας Παπανδρέου, είπε τη φράση "θα ήταν τιμή μου να είμαι Πόντιος". Τιμούμε, λοιπόν, τους αγώνες και την παράδοση του ποντιακού ελληνισμού, αυτού του όμορφου κομματιού του ελληνισμού και της Ελλάδας. Μας δίνει έμπνευση, μας δίνει δύναμη, για να παλέψουμε για μία καλύτερη Ελλάδα, για ένα καλύτερο αύριο αξιοπρέπειας, αλληλεγγύης, αγάπης και ανθρωπιάς. Θέλω να στείλω ένα μήνυμα αισιοδοξίας στην Ελληνίδα και στον Έλληνα. Σύντομα αλλάζει σελίδα η Ελλάδα. Και σύντομα μαζί με την Ελληνίδα και τον Έλληνα δημιουργούμε την Ελλάδα της σιγουριάς, της ελπίδας και της προοπτικής" υπογράμμισε ο Γ. Παπανδρέου.
Χρόνια πολλά σε όλους τους Έλληνες ευχήθηκε από την Παναγία Σουμελά, ο Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής της ΝΔ. Λ. Ζαγορίτης.
"Εδώ από την Παναγία Σουμελά θυμόμαστε πόσα πέρασε, αλλά επιβίωσε. Θυμόμαστε τις αλύτρωτες πατρίδες και αυτό πρέπει να μας διδάξει. Η ενότητα του ελληνισμού είναι πάνω από όλα. Γι’ αυτό χωρίς οξύτητες, χωρίς πόλωση, χωρίς διχασμούς, πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί για το καλό της πατρίδας μας, για το καλό των Ελλήνων, για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής όλων των συνανθρώπων μας" τόνισε ο κ. Ζαγορίτης.

Μεγάλη ημέρα για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό χαρακτήρισε τη σημερινή ο Γιώργος Καρατζαφέρης.

"Ευρισκόμενος απέναντι σε όλους αυτούς τους Ποντίους, αισθάνομαι, πράγματι, μεγάλη ικανοποίηση για τους αγώνες που έδωσα για τους Ποντίους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εύχομαι την ημέρα της Παναγιάς, που ουσιαστικά συμπίπτει με την έναρξη της προεκλογικής περιόδου, να κατανοήσουν κάποιοι ότι δεν χρειάζεται ούτε κίβδηλες "γκραγκάσες", ούτε σκουριασμένες τρομπέτες, που δηλητηριάζουν το ήπιο προεκλογικό κλίμα. Ας φροντίσουν να παρακολουθήσουν τον ευρωπαϊκό πολιτικό πολιτισμό και μην πέσουμε σε θέσεις και καταστάσεις για τις οποίες κάποτε θα ντρέπονται", ανέφερε ο Γιώργος Καρατζαφέρης.

"Η σημερινή κοσμοσυρροή αποδεικνύει τη βαθιά προσήλωση του λαού μας στην Ορθόδοξη Εκκλησία και τις διαχρονικές αξίες του ελληνισμού. Με αυτές τις αξίες έζησε και επέζησε ο ελληνισμός, αυτές τις αξίες χρωστούμε να τις διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού", σημείωσε από την πλευρά του ο πρόεδρος της "Δημοκρατικής Αναγέννησης" Στ. Παπαθεμελής.
Στις εκδηλώσεις στην Παναγία Σουμελά, την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υπουργός Μακεδονίας- Θράκης Γιώργος Καλατζής και τη Βουλή ο αντιπρόεδρος του Σώματος Γιώργος Σούρλας.
Σε δηλώσεις του ο Γιώργος Καλαντζής ανέφερε:
"Σήμερα, γιορτή της Παναγιάς, είναι μέρα που καλό είναι να ξέρουμε και να κρατάμε πάντα μέσα μας ότι η Παναγιά ενώνει. Ενώνει όλους τους Έλληνες. Γι’ αυτή την Ελλάδα, λοιπόν, που όλοι θέλουμε, που όλοι αξίζουμε, πρέπει όλοι να αγωνιστούμε".

"Εύχομαι η Παναγία Σουμελά να φωτίζει πολίτες και πολιτικούς να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις για το καλό του έθνους, για τα ιερά και τα όσια, που δυστυχώς πολλές φορές βάλλονται", τόνισε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος της Βουλής Γ. Σούρλας.

ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΠΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ

Στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκεται το πνευματικό κέντρο του Ποντιακού Ελληνισμού, η Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά. Μια ιστορία, μια παράδοση και ένας θρύλος αγκαλιάζουν το σύμβολο του Πόντου, την Παναγία Σουμελά. Ήταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς αυτός που χάραξε τη μορφή της Παναγίας πάνω σε ξύλο. Η εικόνα της Σουμελά, βρέθηκε μετά το θάνατο του Λουκά στην Αθήνα και για αυτό το λόγο, αρχικά είχε ονομαστεί ως η Παναγία η Αθηνιώτισσα. Στο τέλος του 4ου αιώνα (380- 386) ιδρύθηκε στο όρος Μελά της Τραπεζούντας, το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, από τους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο (κατά κόσμο Βασίλειος και Σωτήρχος, θείος και ανιψιός, κάτοικοι και οι δυο Αθηνών). Με μοναδικά εφόδια την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητα, οι δυο ερημίτες μοναχοί, κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας, σκαλιστή μέσα στο βουνό. Από τότε έγινε γνωστή ως ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ (Εις του Μελά-στου Μελά-Σουμελά). Μέχρι το 1922, υπήρξε ο οδηγός, ο παρηγορητής, ο συμπαραστάτης, το καταφύγιο και ο εμψυχωτής των Ελληνοποντίων. Υπήρξε επίσης ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας, καθώς και της αναζωπύρωσης της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης των πιστών. Ο αναπάντεχος ξεριζωμός, ερήμωσε μαζί με τον αλησμόνητο Πόντο και τη Βίγλα της Σουμελιώτισσας. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν, και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, ύστερα από ενέργειες του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου προς την τουρκική κυβέρνηση του Ισμέντ Ινονού. Από το 1952, αρχίζει μια νέα περίοδος. Η ελλαδική ιστορία της Παναγίας Σουμελά. Το 1951-1952 η εικόνα παραχωρείται στο σωματείο "Παναγία Σουμελά" Θεσσαλονίκης, το οποίο και άρχισε την ανέγερση της Μονής, σε ένα επίπεδο του Βερμίου, πάνω από το χωριό Καστανιά, που είχε παραχωρήσει δωρεάν 500 στρέμματα για την ανέγερση του Προσκυνήματος. Η " Αθηνιώτισσα" και "Σουμελιώτισσα" γίνεται τότε Βερμιώτισα και πανελλήνιο Προσκύνημα. Από το 1952 που χτίστηκε ο μικρός ναός, η Εικόνα θρονιάστηκε στο νέο της θρόνο. Σκοπός της ανέγερσης της Μονής δεν ήταν η ίδρυση στον ελλαδικό χώρο, ακόμη ενός μοναστηριού, αλλά η ανέγερση ενός προσκυνήματος που θα αποτελούσε σύμβολο και φάρο. Χάρη στην ευλάβεια και θεοσέβεια των Ποντίων και φιλοποντίων, δημιουργήθηκαν διάφορα κτίρια.

Η διοίκηση της Παναγίας Σουμελά, φρόντισε για τη δημιουργία μουσειακής συλλογής από ιερά σκεύη, εικόνες και άμφια, αλλά και τη δημιουργία αξιόλογης βιβλιοθήκης. Σήμερα το κτιριακό συγκρότημα περιλαμβάνει δυο εκκλησίες δέκα ξενώνες με 620 κρεβάτια, ένα εστιατόριο, δυο τουριστικά περίπτερα βρύσες, τηλέφωνα, ηλεκτρικό φως, χώρους στάθμευσης, πλατεία, εκατοντάδες καλλωπιστικά και καρποφόρα δέντρα. Κάθε χρόνο, το τριήμερο του 15Αύγουστου, είναι πρωτοφανής η συρροή χιλιάδων προσκυνητών από όλα τα διαμερίσματα της χώρας και το εξωτερικό. Η περιφορά της Εικόνας, μέσα στο χώρο του ιερού προσκυνήματος, γίνεται με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και σύμφωνα με την Ορθόδοξη Παράδοση, είναι μια από τις πιο συγκινητικές και κατανυκτικές ακολουθίες.

ΙΣΩΣ ΦΤΑΙΜΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ!...
ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ, ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΡΜΕΝΙΟΥΣ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΚΑΤΟΡΘΩΣΑΜΕ ΝΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΜΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΠΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ...

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΝΩΣΤΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ, ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ,ΤΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ...

ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ...

TURKISH CRIMES PICTURES

SOME THINGS NEVER CHANGE

Left: Armenian deportees forced from their homes during the genocide of 1915-1923 Right: Kurdish deportees forced from their villages in the southeast during Turkey’s ethnic cleansing campaign of the 1990s.

Left: A corpse of a young Armenian boy starved to death during the genocide which began on April 24, 1915. Right: A Kurdish boy in a remote village is forced to wave the Turkish flag as part of the festivities of “International Children’s Day”—a Turkish holiday celebrated annually on April 23—while commandos look on from the sidelines.

Left: Turkish soldiers posing with the decapitated heads of Armenian community leaders, 1915. Right: Turkish soldiers posing with the decapitated heads of Kurdish rebels, January 11, 1996.

KURDS

Left: Two Kurdish children look on as a Turkish gendarme patrols their village Right: A protestor is detained by police during an international peace day demonstration in Turkey’s western coastal city of Izmir, September 1, 2003.

Left: Living under the pressure of the gun in a remote village of Turkish Kurdistan, a family waits for Turkish commandos to finish a sweep of their house. Center: Kurdish refugees huddle in a make shift camp after having their villages destroyed by Turkish forces. Right: A young Kurdish boy stands in front of a line of Turkish gendarmes.

GREEKS

Left: Turkish forces murder Greek Cypriot protestor Solomos Solomou after he tried to climb a flagpole to bring down the Turkish flag, August 14, 1996. Center: The mourning of the slaughtered Greek civilians by their relatives. Right: A Turkish mob and Turkish occupation forces beat a Greek Cypriot protestor, Tasos Isaac, to death, August 11, 1996.

ARMENIANS

Left: Beheaded Armenian men during the Armenian Genocide. Right: Armenians hanged in the street in Constantinople before the deportation of the Armenians to the desert had begun, 1915.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΕΥΛΟΗΜΕΝΑ
Η ΠΑΝΑΪΑ ΣΟΥΜΕΛΑ ΜΕΤ' ΕΜΑΣ

Η Ποντοαρμενική Δημοκρατία

Πριν το πέρας του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, Ελληνες του Πόντου και της διασποράς άρχισαν να προβάλλουν τις εθνικές τους διεκδικήσεις. Ήδη αντιπρόσωποι ποντιακών οργανώσεων σε συνέδρια τους το Φεβρουάριο του 1918 στη Μασσαλία, και στο Βατούμ τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου, εξέφρασαν ανοικτά το αίτημα για τη δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού κράτους. Ο Ελληνας πρωθυπουργός, Ε. Βενιζέλος, έκρινε όμως τα αιτήματα των Ποντίων για ανεξάρτητο κράτος και ακόμη περισσότερο για ένωση με την Ελλάδα, ως ουτοπικά. Αντίθετα πρόκρινε ως πλέον συμφέρουσα τη λύση συνεργασίας του ελληνικού και αρμενικού στοιχείου σε ένα αρμενικό κράτος.

Παρά τη θύελλα αντιδράσεων των ποντιακών οργανώσεων, το Νοέμβριο του 1918 προβλήθηκε η λύση ίδρυσης ενός ποντοαρμενικού κράτους και εκλέχθηκε πενταμελής επιτροπή που θα προωθούσε τη λύση αυτή στο Συνέδριο της Ειρήνης.

Στις 22 Ιαν./4 Φεβ. 1919 ο Βενιζέλος, αποσκοπώντας στην αποτελεσματικότερη προβολή των υπόλοιπων εθνικών διεκδικήσεων, εξέφρασε στο Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων την αντίθεσή του για τη δημιουργία Ποντιακής Δημοκρατίας και υποστήριξε την ένταξη της Τραπεζούντας στο αρμενικό κράτος. Οπως ήταν φυσικό, όμως, προκάλεσε και πάλι τις αντιδράσεις των Ποντίων, που με υπομνήματά τους επαναλάμβαναν το αίτημα της ένωσης με την Ελλάδα ή τουλάχιστον της δημιουργίας «Ελληνικής Δημοκρατίας του Πόντου». Ταυτόχρονα, οι διώξεις του σοβιετικού καθεστώτος κατά των Ελλήνων της Ν. Ρωσίας εξαιτίας της ελληνικής συμμετοχής στην Ουκρανική Εκστρατεία (1919) ανάγκασαν το Βενιζέλο να αναθεωρήσει κάπως την ποντιακή του πολιτική.

Ο μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος ανέλαβε από τον Απρίλιο του 1919 την εκπροσώπηση των Ποντίων. Πείσθηκε δε να υιοθετήσει την άποψη για ομοσπονδιακό αρμενικό κράτος, όπου θα ίσχυε για τους Ελληνες καθεστώς αυτονομίας. Στο Συνέδριο της Ειρήνης οι απόψεις του βρήκαν θετική υποδοχή από τις Μ. Δυνάμεις. Αντίθετα, οι εκπρόσωποι των Ποντίων στο Παρίσι, με υπόμνημά τους την 1/14 Μαΐου 1919 στη Συνδιάσκεψη, επέμειναν στη δημιουργία ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας κάτω από ελληνική ή αμερικανική προστασία. Ο Βρετανός αρμόδιος, όμως, F. Adam αποφάνθηκε ότι η δημιουργία αυτόνομου κράτους στον Πόντο θα εγκαινίαζε νέα σειρά ποντιακών αξιώσεων για ένωση με την Ελλάδα και επικίνδυνο προηγούμενο για ανάλογες διεκδικήσεις των υπόλοιπων μειονοτήτων.

Ο Χρύσανθος, από το Σεπτέμβριο του 1919, άρχισε στην Κωνσταντινούπολη συζητήσεις με Τούρκους ιθύνοντες και αντιπροσώπους του Κεμάλ για την προοπτική αυτονομίας του Πόντου με ισοπολιτεία Τούρκων και Ελλήνων υπό την κηδεμονία της Κοινωνίας των Εθνών. Τελικά όμως προκρίθηκε η λύση Ποντοαρμενικής ομοσπονδίας και τον Ιανουάριο του 1920 υπογράφηκε σχετική συμφωνία από το μητροπολίτη Χρύσανθο και τον πρόεδρο της Αρμενικής Δημοκρατίας Χατισιάν. Συμφωνήθηκε ακόμη στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας και Αρμενίας για την προστασία του Πόντου από τα τουρκικά στρατεύματα.

Η άρνηση όμως των άγγλων να επιτρέψουν τη συγκρότηση εθνικών ποντιακών ταγμάτων συντέλεσε στην ήττα των Αρμενίων στο Ερζερούμ (Νοέμβριος 1920), στη συνθηκολόγησή τους με τον Κεμάλ (Δεκέμβριος 1920) και στην εγκατάλειψη του ποντιακού πληθυσμού στο έλεος των τουρκικών στρατευμάτων.

ΠΟΝΤΙΟΙ Ή ΛΑΖΟΙ

Του Κ. Φωτιάδη

Πολλές φορές έγινα αποδέκτης της ερώτησης τι σχέση έχομε εμείς οι Έλληνες του Πόντου με τους Λαζούς. Υπάρχουν ορισμένοι οι οποίοι ηθελημένα ή αθέλητα παραποιούν την ιστορία προσδιορίζοντας τους Πόντιους ως Λαζούς, υποστηρίζοντας μάλιστα την εκδοχή τους με κριτήριο την επωνυμία που προήλθε από την παρήχηση των δύο λέξεων Ελλάς ζει = Λαζοί.

Το θέμα ήρθε ξανά στην επιφάνεια με την κυκλοφορία ενός δίσκου με παραδοσιακή ποντική μουσική, αλλά με ανιστόρητους στίχους. Η εύηχη γλωσσολογική πλάνη εγκλώβισε πολλούς συμπατριώτες μας και στον ιστορικό Πόντο οι οποίοι ταύτιζαν τους Πόντιους με τους Λαζούς. Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 1968 μια ευρεία σύσκεψη των εκπροσώπων των ποντιακών οργανώσεων Θεσσαλονίκης, η οποία εξέτασε το θέμα. Καρπός των συνεδριάσεων με μοναδικό θέμα την πλαστογράφηση της ιστορίας μας και του πολιτισμού μας υπήρξε η απόφαση να τεθεί τέλος στην ασυδοσία των ανιστόρητων, στιχουργών, καλλιτεχνών και να υποβληθεί στην Κυβέρνηση υπόμνημα για την καταδίκη των αποφάσεων του συγκεκριμένου δίσκου που άφηνε την υβριστική για τους Πόντιους εντύπωση ότι ανήκουν στην ίδια φυλή με τους αλλόθρησκους Λαζούς, τους απηνείς διώκτες και ηθικούς αυτουργούς της γενοκτονίας του ακριτικού Ελληνισμού. Γιατί η απουσία οποιασδήποτε φυλετικής σχέσης ανάμεσα στους Πόντιους και στους Λαζούς είναι δεδομένη.

Τα γεωγραφικά όρια της Λαζικής, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών, είναι ο ποταμός Φάσις στα βορειοανατολικά, υπάρχει όμως διχογνωμία για τα δυτικά όριά της, αφού ο Ξενοφών τα επεκτείνει στην Τραπεζούντα και ο Αρριανός στον Όφι.

Η φυλετική διαφορά είναι δεδομένη, αφού οι Πόντιοι είναι άποικοι από την Ιωνία και μάλιστα προέρχονται από την Μίλητο η οποία, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Ηρόδοτου, του Ξενοφώντα και του Στράβωνα αποίκισε τα παράλια του Ευξείνου, ενώ οι Λαζοί, κατά μία εκδοχή, έλκουν την καταγωγή τους από την Ασία και προερχόμενοι από εκεί εγκαταστάθηκαν στην Λαζική[1]. Στους Λαζούς αναφέρεται και ο Ξενοφώντας, τονίζοντας ότι κατά την κάθοδο των μυρίων του δέχτηκε απρόκλητη επίθεση από αυτούς, ενώ οι Έλληνες της Τραπεζούντας «της ελληνικωτάτης ταύτης πόλεως» τον φιλοξένησαν εγκάρδια. Οι Λαζοί σε όλη την ιστορική διαδρομή τους διακρίθηκαν για τον ληστρικό χαρακτήρα τους.

Η σύγχυση ανάμεσα στους Έλληνες του ιστορικού Πόντου και στους Λαζούς μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά με αφετηρία τα Βυζαντινά χρόνια. Συγκεκριμένα αναφορά στο όνομα Λαζική έχομε το 380 μ.Χ όταν ο Μέγας Θεοδόσιος απονέμει για πρώτη φορά τον τίτλο του «Υπάτου της Κολχίδας και της Λαζικής», ενώ ο Προκόπιος γράφει στα χρόνια του Ιουστινιανού «Λαζοί τα μεν πρώτα γην Κολχίδα ώκουν». Είναι φανερό ότι την περίοδο εκείνη οι Λαζοί κατοικούσαν ανατολικά της σημερινής Λαζικής, και μόλις την περίοδο της οθωμανοκρατίας εισχωρούν στη Ριζούντα, αφαιμάζουν και αφελληνίζουν τα 105 χωριά της ελληνικής περιφέρειας και απλώνονται ανατολικά του Όφεως.

Οι Λαζοί προσήλθαν στον χριστιανισμό τον 6ο αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, όταν ο βασιλιάς τους ο Τζάθιος μετέβη στην Κωνσταντινούπολη. Από εκείνη τη χρονική στιγμή ξεκίνησε η συνειδητή ή ασυνείδητη ταύτισή τους με τους Πόντιους, αφού αποδόθηκε ιδιαίτερη σημασία σε εκκλησιαστικό επίπεδο στη θρησκευτική τους ταύτιση με τους Έλληνες και σε επίπεδο αμυντικού σχεδιασμού στη δυνατότητά τους να αποτελέσουν φραγμό στις επεκτατικές τάσεις των Περσών προς την κατεύθυνση της Τραπεζούντας. Αποτέλεσμα της σύγχυσης αυτής είναι η αναφορά των βυζαντινών χρονικογράφων, μετά το 1204 στους Κομνηνούς της Τραπεζούντας με το προσωνύμιο άρχοντες των Λαζών, γεγονός που πιστοποιεί την αμάθειά τους.

Οι πρώτοι επίσκοποι Λαζικής αναφέρονται από το 680 μΧ και συμμετέχουν στην Στ Οικουμενική Σύνοδο. Μέχρι τον 13ο αιώνα η Λαζική αποτέλεσε ξεχωριστή Μητρόπολη,μετά την ίδρυση όμως της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας υπάγεται στον Μητροπολίτη Τραπεζούντας ο οποίος διατηρεί τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Λαζικής».Στα νεότερα χρόνια το όνομα των Λαζών περιλαμβάνει τα φύλα που κατοικούν δυτικά της Κολχίδας στον ποταμό Όφι, με αποτέλεσμα η Οθωμανική Αυτοκρατορία να προσδιορίζει τη διοίκηση του Ριζαίου ως Διοίκηση της Λαζικής.

Με την κατάλυση της ελληνικής αυτοκρατορίας και την κυριαρχία των Oθωμανών επιβλήθηκε από τον Σουλτάνο Μεχμέτ Δ την περίοδο που Μέγας Βεζύρης ήταν ο Μεχμέτ και Αχμέτ Κιοπρουλού ο βίαιος εξισλαμισμός, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των Λαζών δέχτηκε τη μουσουλμανική θρησκεία, διαφοροποιούμενος έτσι και θρησκευτικά από τους Ελληνοπόντιους.

Μέχρι τον ρωσοοθωμανικό πόλεμο του 1878 το Λαζιστάν αποτελούσε αυτόνομη διοίκηση με έδρα διοικητού το Βατούμ. Το 1878, μετά την κατάληψη του Βατούμ από τους Ρώσους η πρωτεύουσα του Λαζιστάν μεταφέρθηκε στη Ριζούντα.

Μετά την κεμαλική μεταπολίτευση το Λαζιστάν έγινε νομός και απαγορεύτηκε από τις τουρκικές αρχές η χρησιμοποίηση του ονόματός του, γιατί θεωρήθηκε ότι αυτό προσέδιδε αφορμές για την αναγνώριση εθνοτήτων όπως αυτή των Λαζών έξω από τα όρια της τουρκικής επικράτειας.

Οι νεότεροι ερευνητές και συγκεκριμένα ο Δ. Η Οικονομίδης, στο βιβλίο του Ο Πόντος και τα δίκαια του εν αυτώ Ελληνισμού συγκρίνουν τη γλώσσα των Λαζών με αυτή των Γεωργιανών και ανακαλύπτουν συγγενικά στοιχεία εντάσσοντάς την στην Ιβηρική γλωσσική οικογένεια.

Η έρευνα όμως καταδεικνύει με τρόπο απόλυτο ότι δεν υφίσταται σχέση ανάμεσα στους Λαζούς και στους Πόντιους, αφού αυτοί έχουν δική τους γλώσσα, δικά τους ήθη και έθιμα. Εξάλλου σε όλη την ιστορική τους διαδρομή υπερασπίστηκαν την εθνοτοπική τους ταυτότητα καταδιώκοντας τον ελληνισμό στη λογική του πολύπλευρου ανταγωνισμού. Στο τέλος μάλιστα του 20ου αιώνα υπήρξαν οι φοβερότεροι πειρατές του ανατολικού τμήματος του Ευξείνου Πόντου.

Είναι λοιπόν αναγκαίο σήμερα να σταματήσει η ταύτιση των Ποντίων με τους Λαζούς. Τα αίτια μάλιστα στα οποία οφείλεται η συχνά επαναλαμβανόμενη χρήση της ομογενοποίησης των δυο εκ διαμέτρου αντιθέτων εθνοτήτων, αναζητούνται από τους Πόντιους μελετητές σε ύπουλες ενέργειες. Σύμφωνα με τις αποτιμήσεις κάποιων εκπροσώπων προσφυγικών σωματείων οι οποίες όμως επιστημονικά, όσο γνωρίζω, δεν έχουν ερευνηθεί, η ταύτιση επινοήθηκε από Βούλγαρους ιστορικούς για να απαξιωθεί η εγκατάσταση των Ποντίων στη Μακεδονία. Σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή η ταύτιση στοχεύει στην απαξίωση των ίδιων των Ποντίων, αφού διαιωνίζεται από ανιστόρητους, οι οποίοι προσδίδουν στην ποντιακή φυλή τη ρετσινιά του απολίτιστου.

Το θέμα επανέρχεται πολλές φορές τα τελευταία χρόνια εξαιτίας της μορφωτικής μα ανεπάρκειας. Ο ελλαδοκεντρισμός όμως του Υπουργείου Παιδείας που στερεί τη δυνατότητα στη νεολαία μας να διδάσκεται την ιστορία του Οικουμενικού Ελληνισμού είναι μια από τις κύριες αιτίες ανάλογων επιστημονικών παρεξηγήσεων. Ευθύνη έχουν και οι πνευματικοί ταγοί των ποντιακών συλλόγων που δεν ενημερώνουν με ανάλογα ιστορικά σεμινάρια την ελληνική νεολαία. Είναι τραγικό να υπάρχουν πολλοί ακόμα και στους ποντιακούς κύκλους που αγνοούν την αλήθεια και υπερηφανεύονται με το προϊόν της παρήχησης Ελλάς ζει=Λαζοί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το νεοελληνικό δίστιχο ‘ήρθανε για να μας πούνε η Ελλάδα πως δεν ζει. Ζει, ζει, ζει, φώναξαν οι Πόντιοι μαζί και μας βγάλανε Λαζοί.’ ‘Λαζοί είμες, Λαζοί είμες, Λαζιών σκυλ παιδία σα χέρια μουν κρατούμε μαχαίρια και σπαθία’ τα οποία καταδίκαζαν τα ποντιακά σωματεία με το Υπόμνημά τους προς τον Υπουργό υποδηλώνοντας την επιχειρούμενη φαλκίδευση της ταυτότητάς τους.

Παρόμοιες αποτιμήσεις πρέπει να εξαλειφθούν, αφού εκφράζουν μια αρνητική για τους Πόντιους αλλά και ανιστόρητη διάσταση. Η καταδίκη της είναι σημαντική για τον λαό του Πόντου, αφού οι πρωτοφανείς σε ένταση διωγμοί τους οποίους έχουν υποστεί από τον σφαγέα, Λαζό τη καταγωγή , Τοπάλ Οσμάν, επιτάσσουν μια άλλη αντιμετώπιση των ιστορικών μυθευμάτων που χαλκεύουν την ιστορική αλήθεια.

H γενοκτονία των Ελλήνων της ΕΣΣΔ

ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΣΤΑΛΙΝΙΚΗΣ ΘΗΡΙΩΔΙΑΣ

"Ας λέγω σας, ε παιδία,ντο έντον ση Ρουσίαν το μιλλέτ ετοπλάεψαν άμον κωσσους πουλία. Τη Καζαχστάν τα δρόμια έρημα απόμενε έφαγαν το καρδόπον μου και ολίγον επέμνε."

Με αυτούς τους στίχους από ένα ποντιακό ποίημα θα ξεκινήσουμε μαζί το οδοιπορικό στη Σοβιετική Ρωσία.
Εκεί που στις αρχές έως τα μέσα του αιώνα μας διαδραματίστηκε ο διωγμός και η γενοκτονία των Ελλήνων ποντίων της Κριμαίας και του Καυκάσου. Μια περιοχή στην οποία η καρδιά του Ελληνισμού χτυπούσε για αιώνες αφού οι πρώτες ελληνικές αποικίες που ιδρύθηκαν στην περιοχή αυτή χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Μέχρι και σήμερα αν πάτε μια βόλτα προς την περιοχή εκείνη, οι αρχαίες πόλεις των Ελλήνων βρίσκονται βυθισμένες μέσα στο νερό, μαρτυρώντας ότι και από εκεί κάποτε πέρασε το ένδοξο γένος των Ελλήνων.
Αυτούς τους Έλληνες λοιπόν, με κατηγορίες ανυπόστατες ο πατερούλης Στάλιν μαζί με τον συνεργό του Μπέρια τους οδήγησαν στις ερήμους του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν με σκοπό να αφανίσουν και να εκμηδενίσουν τον Ελληνισμό της Ρωσίας.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν...

α) Οι Έλληνες της ΕΣΣΔ κατά την πρώτη εικοσαετία μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917

Στις αρχές της Οκτωβριανής Επανάστασης ζούσαν, σύμφωνα με στατιστικές των Ελληνικών Κοινοτήτων της Ρωσίας που υπάρχουν στο Υπουργείο Εξωτερικών, περίπου 700.000 Έλληνες. Από αυτούς ως το 1928 είχαν έρθει στην Ελλαδά 58.526.
Ένας μεγάλος αριθμός Ελλήνων χάθηκε από την πείνα, τις αρρώστιες και το κρύο, περιμένοντας στα παράλια του Βατούμ και του Σοχούμ τα ελληνικά πλοία να τους μεταφέρουν στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολλά ντοκουμέντα και γι αυτούς.
Επίσης, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου χάθηκαν άδικα χιλιάδες Έλληνες από τα όπλα των Λευκορώσων του Δενικίν.
Σε μια αναφορά των ελληνικών κοινοτήτων της περιφέρειας Νοβορωσσίσκη, που έστειλε ο πρόξενος Ζήνων στις 30.4.1919 προς το Υπουργείο Εξωτερικών, αναφέρονται, μεταξύ άλλων:

«Λαμβάνω την τιμήν να επισυνάψω ώδε αναφοράς των εν τη περιφέρεια του Β. Προξενείου Ελληνικών Κοινοτήτων, εξ ων θέλετε ευαρεστηθή να παρατηρήσετε, ότι πάσαι αι οικίαι των Ελλήνων χωρικών εις τα μέρη εκείνα διηρπάγησαν και ελεηλατήθησαν υπό του εθελοντικού στρατού. Απέναντι της όλης συστηματικής καταδιώξεως, εις τα καταληφθέντα παρά του εθελοντικού στρατού μέρη, κατά του ελληνικού στοιχείου, εις το εμπόριον και τον εν γένει ιδιωτικόν του βίον, αι κακώσεις και αι χρηματικοί αφαιμάξεις αποβαίνουσι δευτερευούσης σημασίας. Εν γένει ακατονόμαστα όργια λαμβάνουσι καθ' εκάστην χωράν, όσα δεν διεπράχθησαν παρά των Μπολσεβίκων, οίτινες μεταξύ των άλλων, εσεβάσθησαν τας ελληνίδας κόρας και γυναίκας, ενώ ο εθελοντικός στρατός ητίμασεν αυτός».

Σε άλλο έγγραφο διαβάζουμε: «... εν τοις χωρίοις των κυβερνείων Κουμπάν και Μαύρης Θαλάσσης ελληνικοί γεωργικοί πληθυσμοί ληστεύονται, ατιμάζονται και κρεουργούνται, εν ταις πόπεσι παντοίας υφίστανται αφαιμάξεις παρά των αξιωματικών του εθελοντικού Στρατου...», των Μπολσεβίκων.
Η κάθε μια πλευρά ήθελε να τους προσεταιριστεί το αποτέλεσμα όμως γι αυτούς ήταν πάντοτε αρνητικό.

β) Αρχίζει η Γενοκτονία των Ελλήνων από τον Στάλιν

Όλα αυτά όμως ως το 1937. Κατά το διάστημα της σταλινικής περιόδου άρχισαν οι εκκαθαρίσεις των εθνικών μειονοτήτων, που είχαν στόχο τη σοβιετοποίηση και τον αφανισμό τους με την πλαστή δικαιολογία της ανάπτυξης τάχα αντεπαναστατικών ομάδων. Το 1938 έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία, όλες οι εφημερίδες, οι εκδοτικοί οίκοι, τα θέατρα, με τη δικαιολογία της "απλοποίησης" της εθνικής δομής της χώρας, γεγονός που προϋπέθετε αρνητική στάση απέναντι στις μειονότητες. Έτσι εξηγείται και η παραπλανητική εισήγηση του Στάλιν για το σχέδιο συντάγματος του 1936, ότι στη Σοβιετική Ένωση υπήρχαν μονάχα 60 έθνη, ενώ στην πραγματικότητα ο αριθμός τους ήταν διπλάσιος.

Από το 1936 η Κ.Ε. του κομμουνιστικού κόμματος άρχισε να εφαρμόζει στη Γεωργία φυλετικές διακρίσεις σε βάρος των μικρών μειονοτήτων, ιδιαίτερα σε βάρος των «απατρίδων» Ελλήνων, δηλαδή των Ελλήνων του Πόντου, οι οποίοι, για να γλιτώσουν από την τουρκική γενοκτονία, εγκαταλείψανε τα χωριά και τις πόλεις τους χωρίς να έχουν μαζί τους κάποιο τυπικό ενδεικτικό στοιχείο της εθνικής τους ταυτότητας.

Θλιβερή και τραγική υπήρξε η μοίρα των Ελλήνων. Με εντολές άνωθεν καταπατήθηκε η ισονομία, καλλιεργήθηκε το μίσος εναντίον των Ελλήνων.

Οι αρχές άρχισαν χωρίς προσχήματα από το 1937 τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις. Κατέστρεψαν, όπως αναφέραμε, τα ελληνικά σχολεία, τις εκκλησίες και εξόρισαν μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα σχεδόν όλη την ελληνική διανόηση. Σε όσους Έλληνες κρατούσαν την ελληνική ιθαγένεια απαγορεύτηκε κατηγορηματικά να προσλαμβάνονται σε ηγετικές θέσεις με την αιτιολογία ότι ήταν ύποπτοι κατασκοπείας.

Από το Δεκέμβριο του 1937 και όλο το 1938, οι σταλινικές αρχές άρχισαν τις εκκαθαρίσεις των Ελλήνων της περιοχής Μαριούπολης. Όλοι οι άνδρες, από 17 ετών και άνω, δικάστηκαν με τις πιο συνοπτικές διαδικασίες από στημένα δικαστήρια και στάλθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στο Αρχαγγέλσκ, στο Κόμι και τη Σιβηρία με την κατηγορία ότι προσπάθησαν να δημιουργήσουν ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Οι εκκαθαρίσεις επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά δεν πρόφτασαν να ολοκληρωθούν. Τα σχέδια τους ανέτρεψε προσωρινά ο Παγκόσμιος Πόλεμος. Όλοι οι Έλληνες, εκτός από λίγους που εξαιρέθηκαν ως απάτριδες γιατί είχαν ελληνική ιθαγένεια, πολέμησαν ηρωικά ενάντια στον Γερμανό κατακτητή. Δεν υπάρχει ελληνικό χωριό που να μην έχει μνημείο δεκάδων πεσόντων στον πόλεμο αυτό. Επίσης, πολλοί παρασημοφορήθηκαν για συγκεκριμένες ηρωικές τους πράξεις.

Η ηρωική στάση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια του πατριωτικού πολέμου δε συγκίνησε το μεγάλο σοβιετικό σοβινισμό των Στάλιν και Μπέρια, οι οποίοι, για να πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο σχέδιο τους, εκμεταλλεύτηκαν την πολεμική περίοδο και εξόρισαν το 1942, με βάση το υπ' αριθμ. 1828 διάταγμα της κρατικής Επιτροπής Άμυνας (29 Μαΐου 1942), τους Έλληνες των περιοχών Κρασνοντάρ και Ροστόβ στις ανατολικές περιοχές της Σιβηρίας. Σύμφωνα με την επίσημη στατιστική της UNKVD στην πρώτη παρτίδα των 1.402 ατόμων εκτοπίστηκαν μαζί με τους ενήλικες και 562 παιδιά ηλικίας έως και 16 ετών.

Οι εκτοπίσεις από τις ίδιες περιοχές συνεχίστηκαν, με βάση άλλα διατάγματα της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας, στις δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας και το Καζακστάν. Συγκεκριμένα, μόνο από το Κρασνοντάρ εξορίστηκαν 33.565 Έλληνες, σύμφωνα με την αναφορά που έκανε ο υπεύθυνος της UNKVD στην περιοχή Κρασνογιόρσκι Π. Σεμιόνοφ προς τον Μπέρια.

γ) Η επαίσχυντη διαταγή του Στάλιν για τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Κριμαίας στο Ουζμπεκιστάν

Δύο χρόνια αργότερα, στις 2 Ιουνίου 1944, ακολούθησε το υπ αριθμ. 5984 διάταγμα της κρατικής Επιτροπής Άμυνας για τον εκτοπισμό των Ελλήνων, αλλά και των Βουλγάρων και Αρμενίων της περιοχής Κριμαίας προς τη Σ.Σ.Δ. του Ουζμπεκιστάν, με την επαίσχυντη κατηγορία της συνεργασίας με τους Γερμανούς.

Το άκρως απόρρητο έγγραφο το υπογράφει ο ίδιος ο Στάλιν με τη ρητή εντολή να γίνει η μετοικεσία όλων σε διάστημα 5 ημερών: «Η μετοίκηση θα λάβει χώρα στο διάστημα μεταξύ 1ης και 5ης Ιουλίου ε.ε.».
Πόσο εύκολα αλλάζουν οι σημασίες των λέξεων. Η εξορία βαφτίστηκε μετοικεσία. Στο ίδιο έγγραφο δίνει συγκεκριμένες εντολές στα αρμόδια όργανα των διαφόρων υπουργείων για τη μεταφορά, τη διατροφή, τη στέγαση και τις νέες θέσεις εργασίας των εκτοπιζομένων.
Αναλυτικά το ανωτέρω έγγραφο αναφέρει:

1. Να υποχρεώσει το Υπουργείο Εσωτερικών της CCCP (σύντροφο Μπέρια), συμπληρωματικά της μετοίκησης των Τατάρων της Κριμαίας με απόφαση της κρατικής Επιτροπής Αμύνης Νο. 5859 της 11.06.1944, να μετοικίσει από την περιοχή της αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Κριμαίας 37.000 ανθρώπους, Βουλγάρους, Έλληνες και Αρμενίους, συνεργούς των Γερμανών.

2. Να σταλούν οι μέτοικοι από την Κριμαία Βούλγαροι,Έλληνες και Αρμένιοι και να διαμοιραστούν στην αγροτική ιδιοκτησία σε βοηθητικές οικονομίες και στις βιομηχανικές επιχειρήσεις των παρακάτω περιοχών και δημοκρατιών: περιοχή Γκούρεβ της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Καζακστάν 7.000 άνθρωποι, περιοχή Σβερτλόβ 10.000 άνθρωποι, περιοχή Μολότωφ 10.000 άνθρωποι, περιοχή Κεμερώφ 6.000 άνθρωποι, Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Μπασκίρ 4.000 άνθρωποι.

3. Η μετοίκηση και εγκατάσταση να λάβει χώρα στα εγκεκριμένα σημεία 2 και 3 της διαταγής της Κρατικής Επιτροπής Αμύνης Νο. 5859. Υποχρεώνει το Υπουργείο Γης της CCCP (συντρ. Σουμπότιν) και το Υπουργείο των Κρατικών Αγροκτημάτων της CCCP (σύντρ. Αντριέγιεφ), το Υπουργείο Βιομηχανίας Κρέατος και Γάλακτος της CCCP (σύντρ. Σουμπότιν), το Υπουργείο Εφοδιασμού της CCCP (σύντρ. Σουμπότιν) και το Υπουργείο των Κρατικών Αγροκτημάτων της CCCP (σύντρ. Λομπάνωφ) να εξασφαλίσουν για τους μετοίκους από την Κριμαία Έλληνες, Βουλγάρους και Αρμενίους την παραλαβή -με απόδειξη παραλαβής- ζώων, καρπών και προϊόντων οικιακής οικονομίας.

4. Υποχρεώνει το Υπουργείο Συγκοινωνιών(σύντρ. Γκαγκάνοβιτς) να οργανώσει τη μεταφορά των για ειδικούς λόγους μετοίκων από την Κριμαία σχηματίζοντας ειδικά στρατιωτικά τρένα σύμφωνα με σχέδιο που έγινε μαζί με το Υπουργείο Εσωτερικών της CCCP.

Ο αριθμός των τρένων, οι στάσεις για φόρτωση καθώς και οι στάσεις προορισμού να γίνουν μετά από αίτηση του Υπουργείου Εσωτερικών. Οι λογαριασμοί για τη μεταφορά να γίνονται σύμφωνα με το τιμολόγιο που ισχύει για τη μεταφορά φυλακισμένων.

5. Υποχρεώνει το Υπουργείο εμπορίου της CCCP (σύντρ. Λιουμπίνωφ) να εξασφαλίσει την καθ' οδόν τροφοδοσία των βαγονιών με τους για ειδικούς λόγους από την Κριμαία μετοίκους, αριθμός ανθρώπων 37.000, σε σχέση με το δελτίο κίνησης των τρένων που καθορίστηκε από το Υπουργείο Μεταφορών και το Υπουργείο Εσωτερικών της CCCP. Να παραχωρήσει το Υπουργείο Εμπορίου για το σκοπό αυτό τρόφιμα σύμφωνα με το παράρτημα Νο 1.

6. Υποχρεώνει τους γραμματείς των Επιτροπών του Πανρωσικου Κομμουνιστικού κόμματος (μπολσεβίκοι) και τους προέδρους των εκτελεστικών επιτροπών: της περιοχής Γκουρέβ, της Δημοκρατίας του Καζακσταν (συντρ. Κρουγκλώφ και Μπουρμάιεφ), της περιοχής Μολότωρ (σύντρ. Γκουσάρωφ και Κοτσέργκιν) και της περιοχής Κεμερώβ (συντρ. Σαζδιοτένκο και Γκογκόσωβ), της περιοχής Σβερλόφ (συντρ. Αντριάνωφ και Νιντοσέκιν), τον γραμματέα της επιτροπής του Κομουνιστικού κόμματος (μπολσεβίκοι) της περιοχής και τον πρόεδρο του Σοβιέτ των Λαϊκών Επιτροπών της Αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Μπασκίρ (συντρ. Ιγνάτιεφ και Βακάτωφ) και επιπλέον τις λαϊκές επιτροπές των ιδιοκτησιών εκείνων που αναλαμβάνουν τους για ειδικούς λόγους μετοίκους, να λάβουν τα μέτρα που προβλέφτηκαν από το σημείο 5 της διαταγής Νο 5859, για την παραλαβή και ατομική εγκατάσταση.

8. Υποχρεώνει το Υπουργείο Προμηθειών της CCCP (σύντρ. Σουμπότιν) να διαθέσει σε εντολή των εκτελεστικών επιτροπών του Γκου-ρέβ, Σβερτνλόφσκ, Μολότωφ, Κεμερώφ και του Κ. Κ. της αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Μπασκίρ, για διανομή στους για ειδικούς λόγους μετοίκους, κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων μηνών από την εγκατάσταση τους (Ιούλιος- Σεπτέμβριος) προϊόντων κάθε μήνα, σε ίσες ομάδες, σύμφωνα με το παράρτημα Λ/ο 2.

Η διανομή τροφίμων στους για ειδικούς λόγους μετοικούντες από τον Ιούλιο έως το Σεπτέμβριο να γίνει χωρίς πληρωμή, υπολογίζοντας τα αγροτικά προϊόντα και τα ζώα που έλαβαν αυτοί στους τόπους της μετοικεσίας.

9. Υποχρεώνει την Ανώτατη Διοίκηση ναπρογραμματίσει τη φόρτωση και αποστολή έως τις 5 Ιουλίου του 1944 στις εκτελεστικές επιτροπές των περιοχών Γκουρέβ, Σβερντλόφ, Κεμερόβ, Μολότωφ και του Σοβιέτ των λαϊκών επιτροπών της αυτόνομης Σ.Σ. Δημοκρατίας του Μπα¬σκίρ, 8 τόνων βενζίνης και στο Υπουργείο Εσωτερικών έως τις 28 Ιουνίου 250 τόννων για την εκτέλεση της επιχείρησης στην Κριμαία εις βάρος όλων των άλλων καταναλωτών.

Στις 24 Ιουνίου 1944 με νέα διαταγή Νο 6100 ο Στάλιν επιτρέπει στο Υπουργείο Εσωτερικών να «μεταφέρει» από την Κριμαία ντόπιους πληθυσμούς τουρκικής, ελληνικής και ιρανικής υπηκοότητας, που κατείχαν ληξιπρόθεσμα τουρκικά, ελληνικά και ιρανικά διαβατήρια στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν.

Αν όμως, για τους άλλους λαούς ίσχυαν οι κατηγορίες συνεργασίας με τους Γερμανούς, αυτό δεν ίσχυε για τους Έλληνες. Αντίθετα μάλιστα, όπως δηλώθηκε παραπάνω, κάθε ελληνικό χωριό της Κριμαίας έχει έναν μεγάλο αριθμό θυμάτων κατά τη διάρκεια του πατριωτικού πολέμου κατά των Γερμανών. Δεν ήσαν, επιπλέον, λίγοι εκείνοι που εκδήλωσαν την ειλικρινή επιθυμία να πάνε εθελοντές στον πόλεμο. Ο συγγραφέας Ανατόλι Πριστάβκιν, αναφερόμενος στην αποκατάσταση των ιστορικών γεγονότων που αποσιωπούνταν μέχρι σήμερα, γράφει για τους Έλληνες της Κριμαίας στο σοβιετικό περιοδικό «Επιχειρήματα και γεγονότα»:

«Ποιος ξέρει για τα βάσανα των Ελλήνων της Κριμαίας, οι οποίοι, μια και το έφερε η κουβέντα, εφοδίαζαν την πολιορκημένη Σεβαστούπολη με νερό και μεταξύ των οποίων δεν υπήρχαν προδότες; Αυτούς τους εξόρισαν στο Καζακστάν και στη Σιβηρία».

Και καλά, όλοι οι άλλοι ήταν προδότες. Με ποια, όμως, ανθρώπινη λογική εξορίστηκαν Έλληνες που παρασημοφορήθηκαν για ηρωικές πράξεις κατά τη διάρκεια του ηρωικού πολέμου;

Εκτός από την εκκαθάριση των Ελλήνων της Κριμαίας, κατά το ίδιο διάστημα, εκτοπίστηκαν άλλοι 8.500 Έλληνες από τις περιοχές του Ροστόβ και του Κρασνοντάρ. Υπεύθυνος για τις εκτοπίσεις των Ελλήνων του Κρασνοντάρ ήταν ο αναπληρωτής του Μπέρια στρατηγός Σερόφ από το Κερτς και ο λαϊκός επίτροπος Γ. Καρανάτζε, που είχε σταλεί από τη Γεωργία με ειδική διαταγή του Μπέρια. Για τις εκτοπίσεις αυτές έχουν γίνει συγκεκριμένες καταγγελίες από την Κρατική Επιτροπή Άμυνας. Η καταγγελία αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της επιχείρησης συγκέντρωσης και αποστολής του ελληνικού πληθυσμού είχαν βρεθεί και κατασχεθεί 67 τουφέκια, αυτόματα όπλα και 60 ρεβόλβερ.

δ) Στην έρημο του Καζακστάν

Την ίδια εποχή δηλαδή τον Ιούνιο του 1944 είχαν εκτοπιστεί και από τις δημοκρατίες της Γεωργίας, του Αζερμπαιτζάν και της Αρμενίας 16.375 Έλληνες στο Καζακστάν και σε άλλες περιοχές των Σοβιετικών δημοκρατιών.

Μέσα σε μια μέρα, στις 28 Ιουνίου 1944, η επιχείρηση εκτοπισμός είχε τελειώσει με επιτυχία, σύμφωνα με την αναφορά του υπεύθυνου στρατηγού Σερόφ προς τον Μπέρια. Την ίδια εποχή, δηλ. τον Ιούνιο του 1944. είχαν εκτοπιστεί και από τις δημοκρατίες της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας άλΒοι 16.375 Έλληνες στο Καζακστάν και σε άλλες περιοχές των Σοβιετικών Δημοκρατιών.

Το Καζακστάν, σύμφωνα με έκθεση του Φόρειν Όφις, ήταν έρημη περιοχή. Οι λίγοι ιθαγενείς, δύο κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ζούσαν κάτω από πρωτόγονες συνθήκες. Στο Νότιο Καζακστάν, όπου μεταφέρθηκαν οι περισσότεροι εκτοπισμένοι, το κλίμα ήταν ανθυγιεινό. Καύσωνας το καλοκαίρι και χιονοθύελλες το χειμώνα. Υπήρχε έλλειψη πόσιμου νερού, ενδημικές ελονοσίες, άφθονα κουνούπια, σκνίπες και δηλητηριώδεις μύγες. Οι αρχές εγκατέστησαν τους πρώτους εκτοπισμένους σε απαίσια παραπήγματα, που ονομάζονταν Zemliankas, κατάλληλα μόνο για ζώα. Το ημερήσιο μερίδιο αλευριού ήταν 130 γραμμάρια κατά κεφαλή. Μολονότι δούλευαν στα συλλογικά αγροκτήματα σιταριού και βαμβακιού, δεν πληρώνονταν. Η μόνη αμοιβή τους ήταν ένα άθλιο γεύμα τη μέρα. Αποτέλεσμα των άθλιων συνθηκών ήταν η αυξημένη θνησιμότητα των εξαντλημένων Ελλήνων.

Το 1944 είχαν εκτοπιστεί 8.300 Έλληνες από τις περιοχές Ροστόφ και Κρασνοντάρ, ενώ από τις δημοκρατίες της Γεωργίας, Αζερμπαϊτσάν και Αρμενίας άλλοι 16.375 Έλληνες στο Καζακτσάν και σε διάφορες περιοχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας με διαταγή του Μπέρια.

Ο Ν. Μπουκάι δέχεται ότι ο εκτοπισμός του ελληνικού πληθυσμού έγινε με απόφαση του Στάλιν, για να εκτονώσει τάχα την εθνικιστική ένταση στον Β. Καύκασο και την Κριμαία και να απομακρύνει τους εκπροσώπους των διαφόρων εθνοτήτων από τις παραμεθόριες περιοχές. Στα επίσημα έγγραφα δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο που να αποδεικνύει κάποια αντεπαναστατική δράση των Ελλήνων, όπως δεν υπάρχουν και στοιχεία για σχέσεις με ξένα κέντρα που εργάζονταν για λογαριασμό της Γερμανίας.
Πόσο πλαστές και προκλητικές ήταν όλες οι κατηγορίες των σταλινικών εις βάρος των Ελλήνων φαίνεται από το γεγονός της συνέχισης των εκτοπίσεων και μετά το τέλος του πολέμου και τη συντριβή του Γ Ράιχ.
Στις μέρες μας, όπου στην πρώην Σοβιετικής Ένωσης η λογική της μισής αλήθειας νικήθηκε και πολλά ιστορικά γεγονότα αναθεωρούνται και ξαναγράφονται από την αρχή, πιστεύω ότι πολύ σύντομα θα λάμψει η αλήθεια και θα αποδειχθεί η μεγάλη προσφορά του ελληνικού στοιχείου σε όλους τους τομείς.

Στην πρόσφατη εισήγηση του στο Συνέδριο του Πανσοβιετικού Συνδέσμου Ελλήνων, που πραγματοποιήθηκε στις 22-23 Μαΐου 1990 στη Μόσχα, ο ελληνικής καταγωγής δήμαρχος της Μόσχας Γαβριήλ Ποπόφ μεταξύ άλλων τόνισε ότι:
«Οι Έλληνες, όπως και οι άλλοι λαοί, πήραν ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1917, στο επαναστατικό κίνημα, σ' αυτό το τεράστιο πείραμα, τα αποτελέσματα του οποίου δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε ακόμη στις μέρες μας... Η πρώτη γυναίκα οδηγός τρακτέρ στη Σοβιετική Ένωση ήταν η Ελληνίδα Πάσα Αγγελίνα. Ο πρώτος άνθρωπος, που πάτησε στον Βόρειο Πόλο ήταν ο Έλληνας Iβάν Παπάνιν. ο πρώτος, που πέταξε με υπερηχητικό αεροπλάνο ήταν ο Έλληνας Γρηγόρης Κοκκινάκης. Όμως, από την άλλη, χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες Έλληνες πέθαναν από την πείνα τα χρόνια της κολλεκτιβοποίησης, διώχθηκαν, φυλακίστηκαν, έπεσαν θύματα των παρανομιών του Μπέρια. ΓΓ αυτό μπορούμε να πούμε τα εξής: «Όσα πέρασε όλη η χώρα τα περάσαμε και εμείς. Δυστυχώς, όμως, το τίμημα για τους Έλληνες ήταν πολύ βαρύ"».

ε) Νέες εκτοπίσεις Ελλήνων του Ευξείνου στην κόλαση του Καζακστάν

Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα το 1949, η ήττα των αριστερών και η αναγκαστική ως ένα σημείο φυγή του δημοκρατικού στρατού και των συνεργατών του στις σοσιαλιστικές χώρες και ιδιαίτερα στη Σοβιετική Ένωση ήταν μια λογικοφανής αφορμή για τον Στάλιν και τους συνεργάτες του να ολοκληρώσει το σατανικό σχέδιο εκτοπισμού των Ελλήνων της Μαύρης θάλασσας. Στις 29 Μαΐου (14 Ιουνίου) 1949 ο Μπέρια με έγκριση των Στάλιν, Μολότωφ, Καγκάνοβιτς κ.ά. έδωσε εντολές να εκτοπιστούν χωρίς εξαιρέσεις μαζικά οι Έλληνες των σοβιετικών ακτών του Ευξείνου πόντου στις στέπες του Καζακστάν "περιφρονώντας έτσι τις υπηρεσίες που πρόσφεραν στο Κόμμα και τη Σοβιετική Ένωση. Με συνοδεία τμημάτων του στρατού και της Ασφαλείας στριμώχθηκαν μέσα σε κλειστά φορτηγά τρένα, ειδικά για μεταφορά ζώων, μάλιστα με δικά τους έξοδα, χωρίς να ξέρουν τον τόπο προορισμού των".

Πολύ παραστατική είναι η δραματική αφήγηση του γιατρού Π. Μπουμπουρίδη από το Σοχούμ για τα μέτρα εκτόπισης που πήραν οι σταλινικές αρχές.

«Στις 13 με 14 Ιουνίου 1949, στις 9 η ώρα τη νύχτα, χτύπησαν οι άνθρωποι της ΕΝ ΓΚΑ ΒΕ ΝΤΕ. Εξοριζόμαστε σε μακρινές περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης. Στην ερώτηση μας για ποιο λόγο, δεν μας απάντησαν. Βούιζε η πόλη, ούρλιαζαν τα σκυλιά. Στις πόρτες των ποντίων περίμεναν τα φορτηγά αυτοκίνητα να τους πάρουν. Έκλαιγαν τα παιδιά και οι μανάδες. Έκλαιγαν οι γείτονες που τους έδιωχναν να μη μας βοηθήσουν».

Η μαρτυρία του κ. Π. Μπουμπουρίδη επιβεβαιώνεται από μια έκθεση-καταγγελία, που υπάρχει στα αρχεία του Αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών για τους εκτοπισμούς των Ελλήνων του Καυκάσου. Συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει ότι στις 14 Ιουνίου του 1949, ολόκληρος ο Ελληνισμός του Καυκάσου ξεσπιτώθηκε χαράματα και μεταφέρθηκε με αγροτικά φορτηγά στο Νότιο Καζακστάν και σ' άλλα μέρη της Κεντρικής Ασίας. Στους εκτοπισμένους δόθηκαν μόνο λίγα λεπτά διορία να μαζέψουν τα απαραίτητα που θα μπορούσαν να πάρουν μαζί τους.

Το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών διαμαρτυρήθηκε για τον εκτοπισμό των Ελλήνων. Στις 24 Ιουνίου 1949 επιδόθηκε η επίσημη διαμαρτυρία μέσω του Έλληνα διπλωματικού ακολούθου της Μόσχας στο Σοβιετικό Υπουργείο των Εξωτερικών, το οποίο όμως δεν έδωσε καμία απάντηση (Δήλωση 2).

Στις 12 Οκτωβρίου 1949 το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε τη "βαθιά του ανησυχία" στο σοβιετικό διπλωματικό ακόλουθο στην Αθήνα για τον εκτοπισμό των 17.000 Ελλήνων της Γεωργίας (Δήλωση 1) κάτω από στρατιωτική συνοδεία παραβιάζοντας τη συμφωνία των Η.Ε. για τη γενοκτονία και τα ανθρώπινα δικαιώματα (Δήλωση 3).

Για να νομιμοποιήσουν τον εκτοπισμό, ώστε αργότερα να μην έχουν συνέπειες, μηχανεύ τηκαν τον όρο "εθελοντική αναχώρηση". Οι Έλληνες υπό την απειλή βίας αναγκάστηκαν να υπογράψουν τις δηλώσεις της αστυνομίας. Συνολικά εκτοπίστηκαν από τις παραλίες της Μαύρης θάλασσας 41.618 άτομα μόνο στις περιοχές της Κεντρικής Ασίας.
Ο Σύλλογος των εκ Ρωσίας Ελλήνων στην Αθήνα, του οποίου πρόεδρος ήταν ο Ελευθέριος Παυλίδης, βαθύς γνώστης των προβλημάτων επειδή χρημάτισε πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας Οδησσού το 1917-1921 αλλά και βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου, διαμαρτυρήθηκε έντονα, όταν πληροφορήθηκε μέσω του τελευταίου τα γενοκτονικά μέτρα των σοβιετικών αρχών εις βάρος των Ελλήνων. Σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας που οργανώθηκε από το Σύλλογο στις 19 Ιουλίου 1949 στην Αθήνα και συμμετείχαν κυρίως πρόσφυγες εκ Ρωσίας που ανησυχούσαν για τη μοίρα των συγγενών τους στη Σοβιετική Ένωση, το διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου των εκ Ρωσίας Ελλήνων υιοθέτησε τις παρακάτω αποφάσεις:

1. Να ενεργήσει δραστικά απέναντι στα σκληρά μέτρα της μαζικής απέλασης, τα οποία μόνον ανελεύθερα κράτη εφαρμόζουν.

2. Να απαιτήσει από τις σοβιετικές αρχές να σταματήσουν την καταπίεση και την απέλαση των Ελλήνων, αθώων πολιτών, οι οποίοι μόνιμα μάχονται για την επιβίωση τους και δεν έχουν διαπράξει αδικήματα, εκτός αν είναι έγκλημα γι αυτούς να είναι Έλληνες.

3. Να παρακαλέσει τους ξένους συμμάχους της Ελλάδας, τις κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας να παρέμβουν για χάρη των Ελλήνων της Ρωσίας, οι οποίοι καταπιέζονται και δεν μπορούν υπό τις παρούσες συνθήκες να εγκαταλείψουν τη Σοβιετική Ένωση για την Ελλάδα.

4. Να απευθυνθεί στην ελληνική κυβέρνηση για την προστασία των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης.

5. Να επιδώσει την απόφαση του Δ. Συμβουλίου στον πρωθυπουργό, στον υπουργό των Εξωτερικών, στους αρχηγούς των κομμάτων, στις πρεσβείες των ΗΠΑ, της Μεγάλης Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.

6, Να στείλει τηλεγράφημα στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ζητώντας την παρέμβαση του για χάρη των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης.

στ) Οι σταλινικές εκτοπίσεις των Ελλήνων συνεχίζονται. Η γενοκτονία ολοκληρώνεται

Οι εκτοπίσεις δε σταμάτησαν το 1949. Στις 10 Αυγούστου 1951 το Συμβούλιο Υπουργών του Κ.Κ. της Σοβιετικής Ένωσης αποφασίζει, με πρόταση του Στάλιν, ο οποίος και υπογράφει το άκρως απόρρητο έγγραφο, να εκτοπιστούν από την περιοχή της Γεωργίας οι Έλληνες, οι Τούρκοι και οι Ντασνάκοι (Αρμένιοι), που σύμφωνα με τα διατάγματα Νο 2214-856/29.5.1949 και Νο 727-269/21.5.1950 απουσίαζαν από τον τόπο διαμονής τους, όταν είχαν γίνει εκείνες οι καθορισμένες ομαδικές εκτοπίσεις. Η επιχείρηση πέτυχε με τη σύλληψη 69 ατόμων.

ζ) Μαρτυρίες για τη γενοκτονία

Ο καθηγητής του Ινστιτούτου Μαρξισμού-Λενινισμού της Μόσχας Γκ. Τραπέζνικοφ, θέλοντας να ερμηνεύσει τις σταλινικές θηριωδίες εις βάρος των Ελλήνων, δέχεται ως μια από τις αιτιολογίες των γενοκτονικών μέτρων την οικονομική απληστία των σταλινικών:

"Εμείς οι Έλληνες είμαστε από τα μεγάλα θύματα της ιστορίας της Ρωσίας. Φίλεργοι, συνεργαζόμαστε όχι με κανένα "ξένο κέντρο" αλλά με όλους τους Έλληνες της διασποράς. Σε όλες τις γωνιές του κόσμου δημιουργήσαμε πλούτη, περιουσίες. ΓΓ αυτό μας καταδίωξαν οι εχθροί μας, για να μας τα αφαιρέσουν. Μόνο στη Μόσχα μας πήρανε δεκάδες ωραία κτίρια που ανήκαν σε Έλληνες. Από αυτά και μόνο ζημιωθήκαμε 12 εκατομ. χρυσά ρούβλια."

"Κατά τη διάρκεια των εκτοπίσεων ένας μεγάλος αριθμός ηλικιωμένων και παιδιών πέθαναν κάτω από άθλιες συνθήκες που τους επιφύλαξε η πικρή μοίρα της υποχρεωτικής μετανάστευσης σε ασυνήθιστες συνθήκες διαπεραστικού ηπειρωτικού κλίματος χωρίς χειμωνιάτικη ενδυμασία"

Ένα από τα θύματα της σταλινικής πολιτικής περιγράφει με ωμό ρεαλισμό τις σκηνές φρίκης της πρώτης περιόδου στους νέους τόπους εγκατάστασης:
"Εκατοντάδες τάφοι με ξύλινους σταυρούς (αν ακόμη βρίσκονται) θα σας δείχνουν τη διαδρομή από τον ζεστό τόπο μας ως την έρημο της Μέσης Ασίας και τα άγνωστα μέρη της δυτικής Σιβηρίας. Δεν ξεχνιούνται τα δυστυχισμένα θύματα της δυσεντερίας, οστρακιάς, τύφου και της φοβερής λέξης "περιορισμός" στους νέους τόπους εγκατάστασης. Και ξανά δυσβάσταχτη εργασία, αξιοποίηση χέρσων εκτάσεων, πάλι χτίσιμο κατοικιών, καυτός ήλιος και θάνατος χιλιάδων συγγενών, γερόντων και παιδιών".

Το δράμα των Ελλήνων συγκίνησε και προβλημάτισε πολύ τον μεγάλο Ρώσοαντισταλινικό λογοτέχνη Α. Σολτζενίτσιν, ο οποίος στο μυθιστόρημά του "Αρχιπέλαγος Γκουλαγκ", κάνει αναφορά και στους εκτοπισμένους Έλληνες.

Είναι αλήθεια ότι η πολιτικοϊστορική γενοκτονία προξένησε όχι μόνο υλική αλλά κυρίως ηθική ζημιά στα αμέτρητα θύματα της, με αποτέλεσμα σήμερα πολλοί μάρτυρες αυτών των αδικιών να μην αντέχουν την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Να συμπεριφέρονται αφύσικα. Αυτό το βλέπουμε και εμείς στη συμπεριφορά ορισμένων Ελληνοποντίων που ήρθαν αναγκαστικά τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

Η ανεγκέφαλη πολιτική της ληστείας, των διώξεων, των εκτοπίσεων και των δολοφονιών είχε γίνει αιτία, ώστε να δοθεί ένα σοβαρό χτύπημα στη φιλία των λαών, γεγονός που το ζούμε στις μέρες μας.

η) Το τέλος του μαρτυρίου

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1955 ψηφίστηκε από το Ανώτατο Σοβιέτ το διάταγμα "Για αμνηστία των σοβιετικών πολιτών, που συνεργάστηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις την περίοδο του μεγάλου πατριωτικού πολέμου 1941-1945".
Παρά την πλαστή κατηγορία οι Έλληνες και οι άλλες εθνότητες ζήτησαν αμέσως να εφαρμοστεί και στην περίπτωση τους το διάταγμα αυτό, ώστε να μπορούν να επιστρέφουν στις εστίες τους.

Στις 7 Μαρτίου 1956, ο υπουργός Ν. Ντουντάροφ και τα μέλη της επιτροπής που ορίστηκαν για την κατάργηση των περιορισμών έστειλαν ένα υπόμνημα στην Κ.Ε. του Κ.Κ.Σ.Ε., όπου μεταξύ άλλων ανέφεραν και τα παρακάτω:

«Σύμφωνα με το υπ' αριθμ. 5984 διάταγμα της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας από τις 2 Ιουνίου 1944 είχαν εκτοπιστεί από την Κριμαία οι συνεργάτες των Γερμανών γερμανικής, ελληνικής, βουλγαρικής και αρμενικής εθνικότητας... Στα κομματικά και σοβιετικά όργανα καταφτάνουν αιτήσεις που ζητούν την κατάργηση των εις βάρος τους περιορισμών, λόγω της ψήφισης στις 17 Σεπτεμβρίου 1955 από το Ανώτατο Σοβιέτ διατάγματος: "Για την αμνηστία των σοβιετικών πολιτών που συνεργάστηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις κατά την περίοδο του μεγάλου πατριωτικού πολέμου 1941-1945".

Για το υπόμνημα αυτό το Ανώτατο Σοβιέτ πήρε στις 27 Μαρτίου 1956 την απόφαση:

1. Να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των Ελλήνων, Βουλγάρων και Αρμενίων που εκτοπίστηκαν από την Κριμαία το 1944 το διάταγμα του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ από τις 17 Σεπτεμβρίου 1955..., να αρθούν οι περιορισμοί για τη μετακίνηση τους από τους τόπους εγκατάστασης και να απαλλαγούν από τη διοικητική επιτήρηση των οργάνων του Υπουργείου Εσωτερικών.

2. Να οριστεί ότι οι απαλλαγμένοι από τους περιορισμούς Έλληνες, Βούλγαροι και Αρμένιοι και τα μέλη των οικογενειών τους μπορούν να κατοικούν σε οποιοδήποτε σημείο της χώρας εκτός από την περιοχή της Κριμαίας.

Η απαγόρευση, όπως φαίνεται, ίσχυε μόνο για την περιοχή της Κριμαίας, γιατί στις άλλες περιοχές οι Έλληνες εκμεταλλευόμενοι το διάταγμα αυτό, μετά από αίτηση τους άρχισαν να επιστρέφουν στις εστίες τους. Στις γενέτειρες τους το «γεμάτο περιπέτειες» ταξίδι της Ιθάκης συνεχίζεται. Όλοι τους βρήκαν τα σπίτια τους κατειλημμένα και τις περιουσίες τους εξαφανισμένες. Όπως δείχνουν κάποια επίσημα έγγραφα, πολλά από τα σπίτια είχαν παραχωρηθεί στις οικονομικές υπηρεσίες. Τα πιο ωραία τα πήραν για προσωπική τους χρήση ηγετικά στελέχη της Ε.Σ.Σ.Δ. της Αμπχαζίας.

θ) Ανυπολόγιστες οι υλικές και ηθικές ζημίες

Οι περιουσίες των Ελλήνων και τα περισσότερα σπίτια παραχωρήθηκαν δωρεάν, για παράδειγμα στην περιοχή Σοχούμ στους Γεωργιανούς κατοίκους των γύρω περιοχών, για να εξασφαλιστεί η πληθυσμιακή τους υπεροχή στην περιοχή της Αμπχαζίας, με σκοπό να μπορέσουν να αφομοιώσουν μελλοντικά τον πληθυσμό της περιοχής και να θέσουν τέλος στην Αμπχαζική αυτονομία. Οι σημερινές εθνικές αναταραχές σ' αυτόν τον ευαίσθητο γεωγραφικό χώρο, οι συγκρούσεις των Γεωργιανών με τους Αμπχαζίους, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτού του παλαιού σοβινιστικού σχεδίου.

Σε έρευνα που έγινε για τις περιουσίες και την αποζημίωση των Ελλήνων ο προϊστάμενος του υπουργείου Εσωτερικών της ΕΣΣΔ σε αναφορά του σημειώνει ότι:
"Στην όλη επιχείρηση δεν είχαν τηρηθεί πάντα οι ηθικοί κανόνες. Τα σπίτια των Ελλήνων είχαν εκτιμηθεί σε πολύ χαμηλές τιμές και είχαν αποκτηθεί για προσωπική χρήση από κομματικά και σοβιετικά στελέχη. Συγκεκριμένα από το δήμαρχο της πόλης Γκουνταούτ Άκτιγια, το γραμματέα της κομματικής οργάνωσης του Σοχούμ Κακούριγια, τον υποδιευθυντή του υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας Μαλάκιγια και άλλους".

Η σοβιετική κυβέρνηση, παρά τη ρητή διαταγή του νόμου, που η ίδια ψήφισε για την αποζημίωση των ελληνικών περιουσιών, δεν πλήρωσε μέχρι σήμερα στους περισσότερους ούτε την εξευτελιστική τιμή της περιουσίας, που μόνη της καθόρισε, με τη δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν χρήματα. Έτσι το πρόβλημα των δεσμευμένων περιουσιών συνεχίζει να παραμένει ανοιχτό ακόμη και σήμερα και είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που έμειναν μερικές χιλιάδες Ελλήνων στους τόπους εξορίας τους. Ένα μεγάλο, επίσης, μέρος τους διασκορπίστηκε σε όλες τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.