ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΠΑΣΧΑ

Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής ξεκινούσε τη Καθαρή Δευτέρα. Από το προηγούμενο βράδυ τα παιδιά φιλούσαν το χέρι του παππού, της γιαγιάς, του μπαμπά και της μαμάς. Αγκαλιάζονταν τα αδέρφια και φιλιούνταν. Την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία, κοινωνούσαν, έπαιρναν αντίδωρο και από ΄κει και πέρα όσοι άντεχαν κρατούσαν νηστεία για 40 μέρες. Τις τρεις πρώτες μέρες δεν έτρωγαν τίποτα και δεν έπιναν ούτε νερό. Τη Σαρακοστή, τα καφενεία ήταν ανοιχτά, ο κόσμος πήγαινε, αλλά δεν χόρευε κανένας. Κάθε Παρασκευή πήγαιναν στην εκκλησία στους Χαιρετισμούς. Όταν πλησίαζε η Μεγάλη Εβδομάδα σκούπιζαν τα σπίτια, τις αυλές και όλο το χωριό.

Μετά τα εμπόνεστα και τη Σαρακοστή, ιδιαίτερη σημασία είχε η Κυριακή των Βαϊων, όταν παιδιά 10-15 χρονών έβγαιναν στους μαχαλάδες να ψάλλουν τα αντίστοιχα κάλαντα και να λάβουν αντί δώρου τα κερκέλα (κουλούρια), τοι σακιαρλαμάδες (καραμέλες), παράδες(από τους συγγενείς) ή σπανιότερα από κάποιο μαντίλι. Τα κάλαντα διέφεραν από τόπο σε τόπο. Στην περιοχή της Ματσούκας έψελναν τα παρακάτω :

Βάια βάια το βαϊ,
τρώμε οψάρα και χαμψίν
και τ' απάν την Κερεκήν
τρώμε βούτορον, τυρίνc
Τ' απάν η Κερεκή , ήταν αυτή του Πάσχα.

Ένα ποντιακό έθιμο της Κυριακής των Βαϊων ήταν και το βάεμαν . Το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου σε ορισμένες περιοχές του Πόντου τα παιδιά κρατώντας ένα ανθισμένο κλαδί λεύκας και ένα καλαθάκι για να βάζουν μέσα τ' αυγά που θα μάζευαν, γυρνούσαν τα σπίτια ψάλλοντας την Ανάσταση του Λαζάρου και οι νοικοκυρές τους έδιναν κουλούρια, « κερκέλια », που τα περνούσαν στο κλαδί της λεύκας, αλλά και αυγά. Στα περισσότερα όμως μέρη του Πόντου το « βάεμαν » γινόταν την Κυριακή μετά την εκκλησία. Στα Κοτύωρα τα παιδιά έψελναν και έλεγαν:

Βάι-βάι των Βαγιών
σέν' κερκέλ' κι εμέν ωβόν.

Αντί στο καλάθι, τα κουλούρια περνιόνταν καμιά φορά σε σπάγκο, που η μια άκρη του ήταν δεμένη πίσω στη μέση των παιδιών και η άλλη ελεύθερη για το σκοπό αυτό. Κάθε κουλούρι που περνούσε από το σπάγγο πήγαινε έτσι πίσω στην πλάτη του παιδιού.

Ο Πόντος προετοιμαζόταν ψυχικά με τη νηστεία και τις αλληλοδιάδοχες γιορτές, που μεσολαβούσαν ως το Πάσχα, για τον ερχομό της. Αποκορύφωμα βέβαια της αναμονής ήταν η Μεγάλη Εβδομάδα, που κλιμάκωνε τα θρησκευτικά αισθήματα από ημέρα σε ημέρα, προετοιμάζοντας τις ψυχές των πιστών για το Μέγα Σάββατο, τη νύχτα της Ανάστασης και συνακόλουθα τη λύτρωση-λύση του θείου δράματος.

Οι νοικοκυρές από τη Μεγάλη Πέμπτη έκαναν τα τσορέκα , έβαφαν τα ωβά , έφερναν τη Μεγάλη Παρασκευή στην εκκλησία αυγά, μαζί με δείγματα των προϊόντων που παρήγαγαν τα χωράφια της οικογένειας(στα χωριά) και τα τοποθετούσαν είτε στο ιερό είτε σε μια γωνιά του κύριου χώρου της εκκλησίας, για να «διαβαστούν». Τα αυγά αυτά ήταν όσα και τα μέλη της οικογένειας και τα έλεγαν ευχασμένα ωβά . Τα θεωρούσαν μάλιστα ως θεραπευτικά. Ένα απ' αυτά έμπαινε στο εικονοστάσι(εικονοστάτε), ήταν το αυγό της εικόνας. Το σιτάρι που πήγαιναν κλεισμένο στο σακούλι τους οι νοικοκυρές να διαβαστεί, το ανακάτευαν μέσα στο σπόρο το φθινόπωρο, να ευλογηθεί κι αυτός από εκείνο.

Τα λουλούδια του επιτάφιου- τα σταυρολούλουδα - τα έβαζαν στο εικονοστάσι κι έφτιαχναν μ' αυτά φυλαχτά ή τα χρησιμοποιούσαν ως γιατρικό.

Σε ορισμένα μέρη έβαφαν τ' αυγά το Μεγάλο Σάββατο. Το χρώμα που προτιμούσαν ήταν το κόκκινο, αλλά τα έβαφαν και κίτρινα, πράσινα, γαλάζια, ή τα έκαναν πλουμιστά. Τα τορνίκα ήταν τα πασχαλιάτικα αυγά, που είχαν πάνω τους διάφορα σχέδια ζωγραφισμένα. Οι φανατικοί του τσουγκρίσματος των αυγών έκαναν τα τσιχτλιρένα ωβά . Δηλαδή άνοιγαν ένα λάκκο στη χόβολη του τζακιού, αράδιαζαν εκεί τ' αυγά με τη μύτη προς τα κάτω κι ύστερα τ' άφηναν να ψηθούν σιγά σιγά επί μιαν ημέρα, με το περιεχόμενο του αυγού να συγκεντρώνεται στη μύτη και να γίνεται μαύρο και σκληρό σαν πίσσα. Πολλοί χρησιμοποιούσαν ταϊγάνας ωβά , αυγά φραγκόκοτας, που επίσης ήταν σκληρά.

Οι νοικοκυρές του Πόντου έφερναν να διαβαστεί στις ακολουθίες της Μ. Πέμπτης και της Μ. Παρασκευής το βαγγελί' άλας . Το όνομά του προέρχεται από την ανάγνωση των Δώδεκα Ευαγγελίων κατά την ακολουθία της Μεγάλης Πέμπτης Το «ευλογημένο» αλάτι χρησίμευε για το γήτεμαν , ανθρώπων και ζώων, για το αχπάραγμαν , καθώς και σε άλλες περιστάσεις. Λίγη ποσότητα από αυτό έδιναν να φάνε τα ζώα. Μαζί με το αλάτι έφερναν για «διάβασμα» μικρή ποσότητα σιτηρών, καθώς και αυγά. Τα «ευλογημένα» σιτηρά τα ανακάτευαν οι γεωργοί με το σπόρο για να ευλογηθεί η σπορά. Το παραπάνω έθιμο επιβιώνει ακόμη σε ορισμένα ποντιακά χωριά της Μακεδονίας.

Τα βαγγελί' σακούλα ήταν σακουλάκια με αλεύρι, που τα πήγαιναν οι νοικοκυρές στην εκκλησία το βράδυ της Μ. Πέμπτης και τα άφηναν μπροστά στην Ωραία Πύλη. Εκεί θα διαβαστούν επάνω τους τα Δώδεκα Ευαγγέλια της ακολουθίας των Παθών, καθώς και των Μεγάλων Ωρών και του Εσπερινού(το πρωϊνό της Μ. Παρασκευής). Απ' αυτό το αλεύρι βάζουν στο ζυμάρι, με το οποίο κάνουν τις λαμπροκουλούρες.

Τη Μεγάλη Παρασκευή δεν έτρωγαν ούτε ελάδ' .

Το μορολόγι της Παναγίας ήταν λαϊκός θρήνος της Μεγάλης Παρασκευής, αφιερωμένος στον ψυχικό σπαραγμό της Παναγίας, που τα Πάθη της προκάλεσαν. Ο Ποντιακός Ελληνισμός μ' αυτό το μοιρολόγι, όπως και σ' άλλα μέρη του μητροπολιτικού κέντρου, παρακολουθεί τη μητέρα του Χριστού από τη στιγμή που πληροφορείται τα γεγονότα της σύλληψης του γιού της και περιγράφει τις αντιδράσεις της. Διασώζει επίσης τη δραματική σκηνή της παρουσίας της Θεοτόκου μπροστά στο σταυρωμένο Χριστό και την τελευταία συζήτησή της μαζί του:

Δέντρον, δέντρον ξεφάντωτον,
δέντρον ξεφαντωμένον,
σην κόρφαν κάθεται ο Χριστόν,
σην ρίζα η Παναϊα,
σ' άκρας κάθουν οι άγγελοι,
σα φύλλα οι προφητάδες
κι έψαλλ'ναν κι επροφήτευαν
και του Χριστού τα πάθη.
Ψάλλ' ο Μωυσής, ψάλλ' ο Δαβίδ,
ψάλλ'νε κι οι προφητάδες,
ψάλλε κι εσύ Ιάκωβε
και αδελφέ Κυρίου,
ψάλλε κι εσύ Παράδεις
μετά των αρχαγγέλων.
Σήμερον μαύρος ουρανός,
σήμερον μαύρ' ημέρα,
σήμερον όλοι θλίβονται
και τα βουνά λυπούνται,
σήμερον έβαλαν βουλήν
οι άνμοι Εβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλα
οι τρισκαταραμμένοι
για να σταυρώσουν τον Χριστόν
τον πάντων βασιλέα.
Ο Κύριος ηθέλησε
να μπει σε περιβόλι
να λάβει δείπνον μυστικόν
για να τον λάβουν όλοι.
Κι η Παναγία η Δέσποινα
καθόταν μοναχή της,
την προσευχή της έκανε
για το μονογενή της.
Φωνή εξήλθ' εξ ουρανού
κι απ' αρχαγγέλου στόμα,
σώνουν, κυρά μου, οι προσευχές,
σώνουν και οι μετάνοιες
και τον υιόν σου πιάσανε
και σου χαλκιά τον πάνε.
Καρφιά, χαλκιάντ', φκιάσατε δυο,
καρφιά, φκιάσατε πέντε,
βάλτε τα δυο σα χέρα του
και τ' άλλα δυο σα πόδα,
το πέμπτο το φαρμακερό
βάλτε το σην καρδάν του.
Ένας υιός μονογενής
κι ατός έν' καρφωμένος,
ένας υιός μονογενής
κι ατός έν' σταυρωμένος.
Σαν τ' άκουσε η Παναγιά
λιγοθυμά και ρούζει,
σταμνί νερό της ρίξανε,
τρία κανάτα μόσκον,
αλείφ'ν ατέν ροδόσταγμαν,
΄κι έρται ο λογισμός ατ'ς.......

Το μοιρολόγι της Παναγίας το τραγουδούσαν τα κορίτσια, κυρίως, το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, συγκεντρωμένα σε μικρές ομάδες μπροστά στον επιτάφιο.

Το Μ. Σάββατο, έτρωγαν ελαφρά το βράδυ(πλακίν με τ'αβλούκα, κορκοτέναν, σιρβάν κτλ.) και κοιμούνταν νωρίς για να μπορέσουν να ξυπνήσουν εύκολα. Το σπίτι είχε ήδη ετοιμαστεί από τη Μεγάλη Πέμπτη, όταν γινόταν και το αποδράνισμαν των μπακιρικών( το τρίψιμο-καθάρισμα). Τα ρούχα περίμεναν τα μέλη της οικογένειας καθαρά και φροντισμένα. Όλοι όφειλαν να φορέσουν τα καλύτερά τους, για να φανεί ο πανηγυρικός χαρακτήρας της γιορτής. Εξυπακούεται ότι ολόκληρη τη Μεγάλη Εβδομάδα τ' αντρόγυνα απέφευγαν τους καβγάδες και τις προστριβές κι οι μάνες πρόσεχαν πώς μιλούσαν στα παιδιά τους, για να μη κολατίγουνταν (να μην κολαστούν).

Στις πόλεις και όπου αλλού απαγορεύονταν οι κωδωνοκρουσίες, οι χριστιανοί ειδιποιούνταν τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου να πάνε στις εκκλησίες από τον ζαγκότσον , που ερχόταν και χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών. Σε ορισμένες περιοχές, όμως, π.χ. στη Σάντα, χτυπούσαν κανονικά οι καμπάνες.

Οι άντρες φορούσαν ποτίνα, σαάκ παλτόν, με κατιφεδέναν γιαχάν. Οι γυναίκες ζουπούνας, μεταξωτά φοτάδας, λαχόρ', κοντογούνα, σαλβάρα, λουστρίνα κουντούρας. Στο κεφάλι, την τάπλαν με τα φουλιρία. Πάνω σα καμίσα χρυσή αλυσίδα με την ώραν. Φυσικά, η ενδυμασία αυτή συνηθιζόταν στις μεγάλες πόλεις και από τις γυναίκες των εύπορων οικογενειών.

Το Χριστός Ανέστη, που έλεγε ο παπάς, πάντοτε συνοδευόταν από τον ήχο που έβγαζαν τα πιστόφα , τα ρεβόλα και τ' άλλα όπλα που βροντούσαν, για να διαλαλήσουν το ότι αναστήθηκε ο Χριστός. Μετά την είσοδο του ιερέα στην εκκλησία, η λειτουργία συνεχιζόταν ως το πρωί και κανείς βέβαια δεν έφευγε. Τα παιδιά στο προαύλιο τσούγκριζαν τ'αυγά(το τσούγκρισμα διαρκούσε και τις τρεις ημέρες του Πάσχα. Την πρώτη μέρα τσούγκριζαν με το μυτίν, τη δεύτερη με τον κώλον και την Τρίτη με την κοιλίαν). έπειτα από τη μετάληψη και την απόλυση της εκκλησίας, επέστρεφαν στο σπίτι οικογενειακώς, προσπαθώντας να διατηρήσουν το φως της λαμπάδας, για ν' ανάψουν μ' αυτό την καντήλα. Συχνά προσκαλούσαν στο σπίτι συγγενείς ή φίλους, για να φάνε μαζί. Το τραπέζι ήταν γεμάτο φαγώσιμα, μη νηστίσιμα. Σημειώνεται ότι το σουβλιστό αρνί δε συνηθιζόταν στον Πόντο.

Το επόμενο πρωί, μόλις τέλειωνε η εκκλησία, έβαζαν τραπέζι κι έτρωγαν όλοι μαζί ως το μεσημέρι. Την πρώτη μέρα του Πάσχα τα καφενεία ήταν κλειστά. Όλος ο κόσμος ήταν έξω από τα σπίτια του και τσούγκριζαν αυγά. Οι μεγάλοι σε ομάδες 3-4 ατόμων πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι μαζί με μια λύρα, χόρευαν, τσούγκριζαν αυγά, τους κερνούσαν ούζο και μετά έφευγαν. Ερχόταν η δεύτερη Ανάσταση, η ώρα 12.00 το μεσημέρι. Πήγαινε πάλι ο κόσμος στην εκκλησία. Έπειτα όλο το χωριό μαζευόταν στην κεντρική πλατεία ή μπροστά στο σχολείο και χόρευαν.

Το απόγευμα, μετά τη δεύτερη Ανάσταση, άρχιζαν οι ανταλλαγές επισκέψεων. Οι νοικοκυρές πρόσφεραν στους επισκέπτες ρακί με μεζέ φούστορον, τυρί κτλ. Οι επισκέψεις συνεχίζονταν ως το βράδυ.

Το Πάσχα συνήθως επέστρεφαν και οι ξενιτεμένοι(ξενιτάντ') ή όσοι κάτοικοι χωριών ήταν εγκατεστημένοι σε πόλεις και γύριζαν στις πατρίδες τους, για να περάσουν την ημέρα της Λαμπρής με τους συγγενείς τους.

Οι τρεις μέρες της Λαμπρής στον Πόντο λέγονταν λαμπροήμερα . Σ'όλα τα σπίτια το τραπέζι ήταν στρωμένο με πασχαλινά φαγώσιμα και ιδιαίτερα με κόκκινα αυγά και λαμπροκουλούρες.

Στα χωριά, μετά τα οικογενειακά τραπέζια της πρώτης ημέρας, τη δεύτερη ημέρα στήνονταν χοροί και γλέντια στα αλώνια ή σε ανοιχτούς χώρους κι εκεί με τη συνοδεία της λύρας χόρευαν και τραγουδούσαν(το ομάλ', τη Τρυγώνας, το λαγκευτόν). Σε όσους τόπους συνηθιζόταν το έθιμο του Ιούδα, το σχετικό ομοίωμα καιγόταν μετά τη δεύτερη Ανάσταση.

Ένα παράξενο έθιμο τελούμενο κάθε χρόνο σε μερικά μόνο χωριά, όπου μένουν Ρωσοπόντιοι, αμέσως μετά την Κυριακή του Θωμά, ήταν και τα γαλιαία . Τη Δευτέρα το πρωί, οι γυναίκες πηγαίνουν στα μνήματα του χωριού με κόλλυβα, κόκκινα αυγά, τσουρέκια πασχαλινά(πασχαλίτσες), λαγάνες πισία και περεσκία. Αφού ευλογήσει ο παπάς τα αναθήματα και μνημονεύσει τα ονόματα των νεκρών, γίνεται η διανομή τους σε όλους τους παρευρισκόμενους. Ύστερα όλοι μαζί κάθονται και τρώνε σ' αυτό το χώρο της ανάπαυσης των ψυχών και διαταράσσουν τη γαλήνη του κοιμητηρίου. Τρώνε σχεδόν πάνω στις πλάκες των τάφων.

Η όλη εθιμοτυπική διαδικασία ξενίζει κι αποτελεί μυστήριο η αιτιολόγησή της. Πιθανολογείται ότι το έθιμο πήρε το όνομά του από τη Γαλιλαία, τον τόπο όπου μεγάλωσε ο Χριστός. Υποστηρίζεται ότι από παρανόηση της φράσης του Ευαγγελίου που διαβάζεται στον όρθρο της Κυριακής του Θωμά και που λέει: «Οι ένδεκα μαθηταί επορεύθησαν εις την Γαλιλαίαν», προήλθε η παρανόηση ότι επρόκειτο περί αγίου. Έτσι είπαν: « τ' άε-Γαλιλαία » (του Αγίου Γαλιλαία) και στη συνέχεια απλά γαλιαία.

ΠΡΟΣ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΟΝΤΙΑΚΕΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΕΣ

Αθήνα 15-4-2008

ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ
Πρόεδρος Πανελληνίου Συνδέσμου
Ποντίων Εκπαιδευτικών

Προς όλους τους Προέδρους
των Ποντιακών Ομοσπονδιών
ανά τον κόσμο

Αγαπητέ κύριε Πρόεδρε

Ο Σύνδεσμός μας, είναι επιστημονικό σωματείο που έχει σκοπό την ενασχόλησή του με τα ζητήματα του ποντιακού ελληνισμού και κυρίως αυτά που σχετίζονται με την εκπαίδευση. Ήδη μετά από 10ετή δράση και 4 επιστημονικά συνέδρια, υπάρχουν σημαντικές επιτυχίες, μεταξύ των οποίων η εισαγωγή της ιστορίας του Πόντου στα σχολικά βιβλία (το μάθημα «θέματα ιστορίας θεωρητικής κατεύθυνσης Γ΄ Λυκείου» από το Σεπτέμβριο του 2006 έχει ένα ολόκληρο κεφάλαιο 45 σελίδων με όλη την ιστορία του Πόντου, ενώ και σε βιβλία άλλων τάξεων υπάρχουν αναφορές σ’ αυτή που δεν υπήρχαν πριν). Επειδή θεωρούμε κορυφαίο το ζήτημα της γενοκτονίας, ως ζήτημα που αγγίζει τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, προχωρούμε στο επόμενο μεγάλο βήμα, που είναι η διοργάνωση επιστημονικής ημερίδας σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Ποντιακών Σωματείων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος και τη Συντονιστική Επιτροπή Νεολαίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, το Σάββατο 24 Μαΐου στην Κομοτηνή με τίτλο:

«Τρεις Γενοκτονίες, μια στρατηγική».

Αντικείμενα της ημερίδας είναι η εξέταση, μέσα σ’ ένα κοινό πλαίσιο, των Γενοκτονιών των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας από τον ίδιο παράγοντα (Τουρκία), η αξιοποίηση της τεχνογνωσίας κυρίως των Αρμενίων από τις 49 –μέχρι σήμερα- αναγνωρίσεις της Γενοκτονίας τους και η οικοδόμηση της συνεργασίας και ο συντονισμός του αγώνα των τριών λαών που υπέστησαν τη Γενοκτονία (Ποντίων, Αρμενίων, Ασσυρίων). Στην ημερίδα αυτή δεν θα συζητήσουμε για τα γεγονότα της περιόδου εκείνης. Άλλωστε το θέμα αυτό έκλεισε, μετά την έκδοση αλλεπάλληλων σχετικών τόμων. Κεντρικός στόχος της πρωτοβουλίας μας αυτής είναι η κατάθεση συγκεκριμένων και επεξεργασμένων προτάσεων για τον τρόπο προώθησης της διεθνούς αναγνώρισης της Γενοκτονίας των προγόνων μας.

Κύριε Πρόεδρε

Μπορεί η πρωτοβουλία ν’ ανήκει σ’ εμάς, οι στόχοι όμως είναι κοινοί για το σύνολο του ποντιακού ελληνισμού. Οφείλουμε όλοι μας να προβληματιστούμε και να κινητοποιηθούμε. Το έγκλημα που έγινε ήταν έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας. Όλοι εμείς οι επιβιώσαντες της Γενοκτονίας, οφείλουμε να αγωνιστούμε όχι μόνο επειδή είμαστε Πόντιοι, αλλά πρωτίστως επειδή είμαστε άνθρωποι. Έχουμε όλοι μας ευθύνη που δέκα τέσσερα χρόνια μετά την αναγνώριση της Γενοκτονίας από τη Βουλή των Ελλήνων, δεν υπάρχει καμιά διεθνής αναγνώριση, εκτός από τη Βουλή της Κύπρου. Δεν έχουμε δικαίωμα να παραμένουμε αδρανείς ή έστω αναποτελεσματικοί. Αν συνεχίσουμε έτσι, καλύτερα να διαλύσουμε τους συλλόγους μας και να πάμε όλοι στα σπίτια μας. Όμως τώρα οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, μετά την ίδρυση της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για τη μελέτη των Γενοκτονιών (Ι.A.G.S.), ένα δηλαδή έγκυρο διεθνές επιστημονικό και καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα, ο οποίος αναγνώρισε στο συνέδριό του το Νοέμβριο του 2007 τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου με την ψήφο του 80% των μελών του, μετά από σχετική πρωτοβουλία της Thea Halo. Αυτό αποτελεί μια ισχυρή βάση για την προώθηση του ζητήματος στα εθνικά κοινοβούλια διαφόρων χωρών. Το συγκλονιστικό γεγονός της ανακάλυψης του ομαδικού τάφου στη Σαμψούντα, δείχνει ότι δεν έχουμε πλέον χρόνο.

Στην ημερίδα, την οποία στηρίζει η ομοσπονδία μας ( Π.Ο.Ε.), θα εισηγηθούν ακαδημαϊκοί δάσκαλοι και ειδικοί ερευνητές, μεταξύ των οποίων η Thea Halo εκ μέρους της I.A.G.S., ο Ataman Sambri, μέλος της I.A.G.S. και Πρόεδρος των Ασσυρίων της Ευρώπης, εκπρόσωπος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, ο Νίκος Λυγερός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Λυών και Στρατηγικός Σύμβουλος, ο γράφων, ο Λέκτορας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Φάνης Μαλκίδης και ο Μάριος Ευρυβιάδης, Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου. Το πλήρες Πρόγραμμα θα σας σταλεί σε λίγες ημέρες σε ηλεκτρονική μορφή.

Σας προσκαλούμε στην ημερίδα, επειδή πιστεύουμε ότι οι επικεφαλής των ποντιακών ομοσπονδιών του κόσμου μπορούν να δώσουν το μήνυμα της ενότητας και της αποφασιστικότητας του ποντιακού ελληνισμού για την υλοποίηση του καθολικού του πλέον αιτήματος. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατόν, παρακαλούμε να στείλετε μήνυμά σας, στο οποίο θα περιέχονται οι δικές σας προτάσεις για τον τρόπο και τα συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να προχωρήσουμε στη διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας. Με τον τρόπο αυτό θα εμπλουτιστεί ο σχετικός προβληματισμός και οι προτάσεις της ημερίδας θα εμπεριέχουν τις απόψεις όσο το δυνατόν περισσότερων Ποντίων και συνεπώς το βιβλίο των πρακτικών της ημερίδας που θα φτάσει σ’ όλο τον κόσμο, θα εκφράζει κατά το δυνατόν αυθεντικότερα το πάθος, το ήθος και την αλήθεια του ποντιακού ελληνισμού.

Αδελφικά-Πατριωτικά
ΔΡ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ
Ιστορικός, Πρόεδρος Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

20.04.2008, Γεώργιος Ανδρεάδης

Ανοικτή επιστολή

ΠΡΟΣ: Εξοχοτάτους

ΠΡΟΕΔΡΟΝ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΝ

ΥΠΟΥΡΓΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

Εκπροσώπους, με λαϊκή εκλογή, αξιότιμους Βουλευτάς, εις την Ελληνικήν Βουλήν και την Ευρωβουλήν.

Εξοχότατοι!

Είμαι βαθιά πεπεισμένος, ότι μια ειλικρινής φιλία, ανάμεσα στους λαούς της Τουρκίας και της Ελλάδας, θα βγάλει από το τέλμα και τις δύο χώρες και θα μετατρέψει τον χώρο αυτό της Ανατολικής Μεσογείου ξανά, σε κέντρο Πολιτισμού και Προόδου, όπως επί αιώνες υπήρξε η Μικρά Ασία κατά την Αρχαιότητα. Άρα κάθε προσπάθεια προσέγγισης των δύο λαών είναι αξιέπαινος και πρέπει να στηρίζεται. Είστε όλοι δεδηλωμένοι ζηλωτές αυτής της φιλίας και αγωνίζεστε προς την κατεύθυνση αυτή, όπως οι ενέργειες και οι διακηρύξεις σας υποδηλώνουν. Και επειδή πιστεύω, ότι κανείς Έλληνας δεν είναι λιγότερο πατριώτης, απ’ ότι εγώ θεωρώ τον εαυτό μου, υποχρεούμαι να αποδεχθώ, άνευ ελέγχου, τις καλές προθέσεις και διαθέσεις σας. Πλην όμως ανθρώπινο είναι και το να σφάλλει κανείς, όχι εξ ανάγκης με πρόθεση, αλλά από άγνοια, ή λανθασμένη εκτίμηση προσώπων και πραγμάτων. Τα περί προδοτών και πρακτόρων δεν θέλω να τα αποδεχθώ, αλλά ούτε και να τα φαντασθώ. Βέβαια ένας υψηλά ιστάμενος κρατικός αξιωματούχος φέρει την ευθύνη των πράξεων και αποφάσεων του, πλην όμως δεν μπορεί να είναι και παντογνώστης. Ο δημόσιος λειτουργός πετυχαίνει εφ’ όσον πλαισιώνεται από αρίστους συμβούλους, γνώστες του αντικειμένου, που το λειτούργημα του καλείται να διαπραγματευτεί, και να λύσει. Επειδή εδώ και χρόνια η προσπάθεια σας εστιάζεται προς την κατεύθυνση καλών διακρατικών σχέσεων με την γειτονική Τουρκία, με την ελπίδα, ότι αυτό θα οδηγήσει καις την φιλία των λαών, τολμώ να σας πω, ότι οι περί αυτού σύμβουλοι, σας έχουν παρασύρει σε λάθος δρόμο. Το λάθος εκφράστηκε με τα στεφάνια, που κατέθεσαν, ο πρώην Υπουργός Εξωτερικών κ. Γεώργιος Παπανδρέου και ο νυν Πρωθυπουργός κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής, στον τάφο του Μουσταφά Κεμάλ, στην Άγκυρα, πιστεύοντας αφελώς, ότι έτσι θα συγκινήσετε τους γείτονες.

Οι Σύμβουλοι σας, δεν σας εξήγησαν, ότι με την πράξη αυτή προσβάλατε την Μνήμη των Ποντίων, ειδικά δια τα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας (Ιστικλάλ Μαχκεμεσί), που ήταν έμπνευση και σχέδιο του ιδίου του Μουσταφά και που οδήγησε στην Αμάσεια, τον Σεπτέμβρη του 1921, πλήθος αθώων Ποντίων στην αγχόνη, δια να αναφέρω λίγα ονόματα, όπως του γέροντα αρχιμανδρίτη, Πλάτωνα Αϊβαζίδη, του Νίκου Καπετανίδη, του Ματθαίου Κωφίδη, του Παυλίδη, του Χρυσαφίδη, του Δημητριάδη και των υπολοίπων του μεγάλου εκείνου καταλόγου των απαγχονισθέντων.

Αλλά προσβάλατε και όλους εμάς, διότι στο ίδιο εκείνο δικαστήριο, με εντολή του ιδίου του Μουσταφά Κεμάλ, καταδικάστηκαν ερήμην εις θάνατο, ο αείμνηστος τέως Μητροπολίτης Τραπεζούντος, Χρύσανθος Φιλιππίδης, ο Λεωνίδας Ιασωνίδης, ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου και άλλοι πολλοί, του πατρός μου Κυριάκου Ανδρεάδη, βουλευτή της Ποντιακής Εθνοσυνέλευσης, μη εξαιρουμένου. Προσβάλατε όμως και την πλειοψηφία του τουρκικού λαού, ο οποίος δεν είναι οπαδός του κεμαλικού εκτρώματος. Με τα στεφάνια αυτά, χαϊδέψατε μόνον τα αυτιά του στρατοκρατικού εκτρώματος. Εάν την φιλία αυτού του κατεστημένου επιδιώκετε, δηλώσατε το, για να γνωρίζει και ο ελληνικός και ο τουρκικός λαός.

Προς στιγμή θα συμπαραταχθώ στον τρόπο σκέψης σας και θα αποδεχθώ, ότι ίσως και η φιλική προσέγγιση, σε ένα τέτοιο καθεστώς, θα οδηγήσει τελικά στην φιλία των δύο λαών μας. Αν αυτή η σκέψη κυριαρχεί στην πολιτική σας βούληση, τότε επιτρέψατε με να σας πω, ότι σφάλλετε, ή σφάλλουν οι σύμβουλοι σας. Και εάν σφάλλετε μόνον εσείς, δεν είδα την προσδοκώμενη φυσιολογική ομαδική παραίτηση συμβούλων των Υπηρεσιών σας, από λόγους πατριωτικής ευθιξίας και απαλλαγής εκ των ευθυνών. Εγώ όμως θα επιμείνω, ότι διακατέχεστε από καλές προθέσεις και διαθέσεις, αλλά θα επιδιώξω να σας πείσω, ότι οδηγείστε σε λάθος δρόμο.

Πριν λίγο καιρό, ο τούρκος συνάδελφος σας ανέφερε, ότι τα ελληνικά νησιά είναι πολύ κοντά στις ακτές της Τουρκίας και δημιουργούνται, εκ των πραγμάτων, τεχνικά προβλήματα, τα οποία πρέπει να λυθούν πολιτικά, ανάμεσα στις δύο χώρες. Πριν παρασυρθείτε και θελήσετε να λύσετε και τα «τεχνικά» αυτά προβλήματα, με τους κυρίους Γκιούλ, Ερντογάν, ή τον αρχηγό του στρατού τους, παρακαλώ ερευνήσατε, τί έγινε τα τελευταία 85 χρόνια, από την υπογραφή της Συνθήκης της Λοζάννης, μέχρι σήμερα. Αν δεν σας ενημέρωσαν οι σύμβουλοι σας, ακούστε συνοπτικά τί έγινε.

Το χάος της μικρασιατικής καταστροφής ανέλαβε να το αντιμετωπίσει η επαναστατική κυβέρνηση, η οποία επανέφερε τον Ελ. Βενιζέλο στην Ελλάδα και ο οποίος Βενιζέλος κλήθηκε να αντιμετωπίσει την λύση του τρομερού εκείνου ζητήματος. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1922, οι σύμμαχοι υπογράφουν ανακωχή με την Τουρκία στα Μουδανιά. Η Ελλάδα υποχρεώθηκε από τους συμμάχους της, να συνυπογράψει εκείνη την ανακωχή. Η ανακωχή εκείνη όριζε, ότι έπρεπε να συγκληθεί Διεθνής Συνδιάσκεψη, προκειμένου να υπογραφεί η τελική Συνθήκη Ειρήνης.

Στις 8 Νοεμβρίου 1922, άρχισε η Διάσκεψη της Λοζάννης. Κράτησε 9 μήνες, με μια ενδιάμεση διακοπή εβδομήντα πέντε ημερών. Η πρώτη φάση κράτησε μέχρι τις 4 Φεβρουαρίου του 1923 και διακόπηκε με δραματικό τρόπο. Η Διάσκεψη επαναλήφθηκε στις 11 Απριλίου του 1923, για να καταλήξει σε υπογραφή Ειρήνης της Τουρκίας, όχι μόνο με την Ελλάδα, αλλά και με την Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία, στις 24 Ιουλίου 1923.

Στην Διάσκεψη αυτή, την Ελλάδα εκπροσωπούσαν, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Δημήτριος Κακλαμάνος, ενώ την Τουρκία εκπροσωπούσε ο Ισμέτ Ινονού, με τον χριστιανοφάγο Ριζά Νουρ. Επί κεφαλής των Άγγλων ήταν, ο υπουργός εξωτερικών λόρδος Κώρζον, της ιταλικής ο πρωθυπουργός Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος γρήγορα απεχώρησε και στην θέση του ήρθε ο μαρκήσιος Γκαρόνι. Την γαλλική κυβέρνηση εκπροσωπούσε ο φιλότουρκος πρωθυπουργός Πουανκαρέ, στον οποίο δεν δίστασε ο Βενιζέλος κάποια στιγμή των διαπραγματεύσεων να του πει οργισμένος: «Η Γαλλία πρόδωσε την Ελλάδα».

Η νικημένη το 1918 Τουρκία, με την σύμπραξη των συμμάχων της Ελλάδας, εμφανίστηκε με τον αδιάλλακτο αέρα του νικητή, σ’ αυτές τις διαπραγματεύσεις. Οι απαιτήσεις της Τουρκίας δεν είχαν τέλος. Ζητούσαν πολεμικές αποζημιώσεις, εκχώρηση της Δυτικής Θράκης, ολοσχερή κατάργηση του ελληνικού στόλου, απομάκρυνση του Οικουμενικού Πατριαρχείου από την Πόλη και πλήρη εκδίωξη των επιζώντων Ελλήνων, από την Μικρά Ασία.

Η Διάσκεψη δεν πήγαινε καθόλου καλά και ο Βενιζέλος αντιλήφθηκε, ότι η Τουρκία υπολογίζει μόνον την δύναμη. Διορίζεται αρχιστράτηγος ο Πάγκαλος και μέσα σε σύντομο διάστημα έγινε το θαύμα της αναδιοργάνωσης του ελληνικού στρατού. Δημιούργησε μια αξιόμαχη στρατιά του Έβρου και με την απειλή αυτή στα χέρια, προχώρησε ο Βενιζέλος την διαπραγμάτευση.

Μια ιστορική συνεδρίαση έγινε στις 10 Ιανουαρίου του 1923, στην οποία η Συνδιάσκεψη ασχολήθηκε με την απαίτηση της Τουρκίας να φύγει το Πατριαρχείο από την Πόλη. Όλες οι αντιπροσωπείες αντέδρασαν και η Τουρκία αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με την πρόταση του λόρδου Κώρζον, για την παραμονή του Πατριαρχείου στην Πόλη, σαν καθαρά θρησκευτικού ιδρύματος, χωρίς πολιτικές, ή διοικητικές αρμοδιότητες.

Αφού λύθηκε το θέμα του Πατριαρχείου έτσι, προχώρησαν στο πιο σημαντικό γεγονός της συμφωνίας, για ανταλλαγή πληθυσμών, πράξη που υπεγράφη στις 30 Ιανουαρίου του 1923. Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του πρωτοκόλλου, γίνεται αναγκαστική, ανταλλαγή, από 1ης Μαϊου 1923, των τούρκων υπηκόων χριστιανικού δόγματος, από την Τουρκία προς την Ελλάδα και των μουσουλμάνων ελλήνων υπηκόων της Ελλάδας, προς την Τουρκία. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα της επιστροφής, χωρίς την έγκριση της Ελλάδας και της Τουρκίας. Σύμφωνα με το δεύτερο άρθρο του πρωτοκόλλου, εξαιρέθηκαν οι Χριστιανοί Έλληνες της Πόλης, που ήσαν εγκατεστημένοι εκεί, πριν από τις 30 Οκτωβρίου 1918, όπως και οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.

Στις 4 Φεβρουαρίου 1923, η Συνδιάσκεψη διακόπηκε και πρέπει να ομολογηθεί, ότι πολλές φορές κατά την διάρκεια της, υπήρξαν απειλές ελληνοτουρκικού πολέμου. Όλοι πίστευαν, ότι και οι μέχρι την στιγμή εκείνη συμφωνίες θα έμεναν στο χαρτί. Ο ελληνικός στρατός ετοιμαζόταν πυρετωδώς για πόλεμο. Τελικά η Συνδιάσκεψη της Λοζάννης ξανάρχισε στις 26 Μαίου 1923.

Η Τουρκία παραιτήθηκε απ’ όλες τις αξιώσεις της, εκτός από την παραχώρηση του Καραγάτς, με τα προάστια του. Η Ελλάδα δέχτηκε και άρχισε νέος μαραθώνιος διαπραγματεύσεων, μέχρι τις 23 Ιουλίου 1923, οπότε στις 3 το απόγευμα, μέσα στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου της Λοζάννης, υπέγραψαν την γνωστή Συνθήκη της Λοζάννης.

Την Συνθήκη αυτή υπέγραψαν: η Τουρκία, η Ελλάδα, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρουμανία και το νέο Σερβο-Κροατικό-Σλοβενικό κράτος. Με την Συνθήκη αυτή δόθηκε μια λύση στο ανατολικό ζήτημα, διαλύθηκε επισήμως η Οθωμανική Αυτοκρατορία και καθορίστηκαν τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Βουλγαρίας, Σοβιετικής Ένωσης, Συρίας και Ιράκ. Ρυθμίστηκε η τύχη των νησιών του Αιγαίου, της Κύπρου και των στενών του Βοσπόρου.

Η Συνθήκη αυτή έχει 143 άρθρα, τα οποία συνοδεύονται, από 5 ειδικές συμβάσεις, 4 δηλώσεις, 6 πρωτόκολλα, μια τελική πράξη και πολλές επεξηγηματικές ερμηνευτικές επιστολές. Με τα άρθρα 16 και 27 της Συνθήκης, η Τουρκία παραιτείται από κάθε μορφή απαίτησης επί της Κύπρου και αναγνωρίζει την παραίτηση της από κάθε μορφή νομικής, ή πολιτικής παρέμβασης. Με τα άρθρα 37 και 45 ρυθμίζονται, η προστασία των μειονοτήτων και αναφέρονται αναλυτικά οι υποχρεώσεις της Τουρκίας, απέναντι στις μη μουσουλμανικές μειονότητες, που παρέμειναν στην Τουρκία.

Σύμφωνα με το άρθρο 39 της Συνθήκης, οι Τούρκοι υπήκοοι, που δεν είναι μουσουλμάνοι, θα έχουν τα ίδια ακριβώς αστικά και πολιτικά δικαιώματα με τους μουσουλμάνους. Όλοι οι κάτοικοι της Τουρκίας, αδιακρίτως θρησκείας και διάκρισης είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Η διαφορά στην θρησκεία, δεν αποτελεί κώλυμα για κανένα τούρκο υπήκοο, για δημόσιες θέσεις, αξιώματα, ή για την άσκηση διαφόρων επαγγελμάτων. Κάθε τούρκος πολίτης είναι ελεύθερος, να χρησιμοποιεί οποιαδήποτε γλώσσα και να έχει βοήθεια, για την προφορική της χρήση, ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων.

Σύμφωνα με το άρθρο 40 της Συνθήκης, οι Τούρκοι υπήκοοι, κάτοικοι Τουρκίας, αδιαφόρως θρησκεύματος, έχουν δικαίωμα να συνιστούν, να διευθύνουν, να εποπτεύουν παντός είδους φιλανθρωπικά, θρησκευτικά, εκπαιδευτικά, ή άλλα ιδρύματα, με την ελεύθερη χρήση της γλώσσας τους και την άσκηση των λειτουργιών τη; Θρησκείας τους.

Σύμφωνα με το άρθρο 41 της Συνθήκης, σε όσες πόλεις ή περιφέρειες, όπου κατοικούν σημαντικός αριθμός υπηκόων μη μουσουλμάνων Τούρκων, η τουρκική κυβέρνηση θα εξασφαλίζει στην δημόσια εκπαίδευση, την παροχή διδασκαλίας στην δική τους γλώσσα, όποια και εάν είναι αυτή.

Σύμφωνα με το άρθρο 42 της Συνθήκης, η Τουρκία υποχρεούται να παρέχει κάθε προστασία στις εκκλησίες, στις συναγωγές, στα νεκροταφεία και άλλα θρησκευτικά, φιλανθρωπικά, ή ευαγή ιδρύματα των μειονοτήτων της Τουρκίας και να παρέχει τις αναγκαίες ευκολίες, για την ίδρυση νέων.

Σύμφωνα με το άρθρο 43 της Συνθήκης, οι Τούρκοι υπήκοοι που ανήκουν σε μη μουσουλμανικές μειονότητες, δεν θα υποχρεώνονται να εκτελούν πράξεις, που αποτελούν παράβαση της πίστης τους, ή των θρησκευτικών τους εθίμων.

Σύμφωνα με το άρθρο 44 της Συνθήκης, οι διατάξεις, που ρυθμίζουν την προστασία των μειονοτήτων στην Τουρκία, αποτελούν υποχρεώσεις Διεθνούς Δημόσιας Τάξεως και δεν μπορούν να αλλάζουν μονομερώς, ούτε καν με κοινή συμφωνία Ελλάδος και Τουρκίας. Όλες οι διατάξεις, για την προστασία των μειονοτήτων, τίθενται υπό την εγγύηση της Κοινωνίας των Εθνών, προδρόμου του ΟΗΕ.

Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 45 της Συνθήκης της Λοζάννης, ορίζεται η αρχή της αμοιβαιότητας, μεταξύ του μειονοτικού ελληνορθόδοξου που ζει στην Τουρκία και του μειονοτικού μουσουλμάνου, που ζει στην Ελλάδα, αναφέροντας ότι τα δικαιώματα των μή μουσουλμάνων της Τουρκίας αναγνωρίζονται και από την Ελλάδα, για τους μουσουλμάνους της Ελλάδας.

Αξιότιμοι εκπρόσωποι της ελλαδικής εξουσίας, σε επόμενη συνάντηση σας με τον κ. Γκιούλ και με τον κ. Ερντογάν, ρωτήσατε τους ποιο άρθρο ισχύει ακόμη για την Τουρκία, από την Συνθήκη της Λοζάννης; Εάν οι ανωτέρω κύριοι αγνοούν ακόμη και το κείμενο της συνθήκης αυτής, τότε δώστε τους, από το Υπουργείο σας των Εξωτερικών, αντίγραφο αυτής της Συνθήκης στην τουρκική γλώσσα. Αν το χάσατε και εσείς, ή δεν το βρίσκετε, ζητείστε αντίγραφο να σας το δώσω.

Ποιές λοιπόν απ’ όλες αυτές τις υποχρεώσεις, που ανέλαβε η Τουρκία, με εγγύηση μάλιστα των μεγάλων δυνάμεων και μιας σειράς άλλων κρατών, έχει τηρήσει μέχρι σήμερα;

ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΚΑΜΙΑ! Όλες οι υποχρεώσεις της καταστρατηγήθηκαν, με συστηματικό τρόπο, ή αγνοήθηκαν με ύπουλο και μεθοδευμένο τρόπο. Μέσα σε οκτώ δεκαετίες, που μεσολάβησαν από την υπογραφή της Συνθήκης αυτής, η Τουρκία ξερίζωσε και εξαφάνισε από τα εδάφη της, όλους εκείνους που υποτίθεται, ότι ανέλαβε την υποχρέωση να προστατεύσει.

Και η αρχή ξεκίνησε από το Πατριαρχείο. Μια και δεν κατάφεραν να το εκδιώξουν με την υπογραφή της Συνθήκης, άρχισαν αυθαίρετα να χαρακτηρίζουν τον Οικουμενικό Θρόνο της Ορθοδοξίας, σαν κοινό τουρκικό σωματείο ιδιωτικού δικαίου. Στις 17 Δεκεμβρίου 1924, έδιωξαν βίαια τον νεοεκλεγέντα Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντίνο τον Στ΄, με το πρόσχημα ότι ήταν ανταλλάξιμος. Οι ίδιοι όμως επέβαλαν, τον καταγόμενο από το Κεσκίν της Αγκύρας, άρα και ανταλλάξιμο, ως Πατριάρχη των Τουρκορθοδόξων, τον έγγαμο Παυλή Ακχισαρλίογλου, αυτοανακηρυχθέντα Επίσκοπο, τον γνωστό ως Παπαεφτύμ, με στόχο να καταλάβουν πραξικοπηματικά τον Οικουμενικό Θρόνο. Ο Παπαεφτύμ όμως, με την συνδρομή των τουρκικών αρχών, άρπαξε τέσσερις εκκλησίες και άλλες ιδιοκτησίες του Πατριαρχείου, δια να επιδιώξει δια της Φιλανθρωπίας, να παρασύρει τον φτωχόκοσμο της Πολίτικης Ρωμιοσύνης, στο νέο πονηρό εφεύρημα της κεμαλικής εξουσίας.

Στις 14 Ιουνίου 1926, με βάση τουρκικό νόμο, για τα κοινά σωματεία, άσκησαν ποινική δίωξη εναντίον του Πατριάρχη Βασιλείου του Γ΄ και ολάκερης της Ιεράς Συνόδου. Αιτία ήταν, ότι χωρίς προειδοποίηση, συνεδρίασαν στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης και όχι στο Φανάρι, όπου ήταν η διοικητική έδρα του Πατριαρχείου.

΄Ιδρυσαν και στήριξαν την αυτοαποκαλούμενη Τουρκορθόδοξη εκκλησία, με επικεφαλής τον περιβόητο Παπαεφτύμ ως Πατριάρχην. Η εκκλησία αυτή, σε συνεργασία με τις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας, συνέπραξε στην αρπαγή ιερών του Πατριαρχείου, ένα έργο που συνέχισαν και οι γιοι του Παπαεφτύμ, ο Σελτζούκ και ο Τουργκούτ Ερενερόλ. Για να εκτιμηθεί το έργο ραδιουργιών και η προσφορά υπέρ της Τουρκίας, εκ μέρους του Παπαεφτύμ, δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά, στις λέξεις που είναι γραμμένες, πάνω στον τάφο του, που υπάρχει, με το έτσι θέλω της τουρκικής εξουσίας, μέσα στα χριστιανικά νεκροταφεία του Σισλί. Εκεί θα διαβάσετε: «Αυτό που κατάφερε ο Παπαεφτύμ, υπέρ της Τουρκίας, δεν μπορεί να το καταφέρει μια ολάκερη στρατιά». Υπογραφή αφιέρωσης, από τον Μουσταφά Κεμάλ, κατά την ολοκλήρωση καθιέρωσης της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Και εάν θεωρήσουμε αξιότιμοι εκπρόσωποι της Ελλάδος, ότι αγνοούσατε το κεμαλικό έγκλημα εις βάρος του Ποντιακού λαού, ή ότι εμάς τους Ποντίους μας γράφετε κανονικότατα, τότε θα ήθελα να ρωτήσω, εάν το στεφάνι που καταθέσατε στο Μαυσωλείο του Μουσταφά Κεμάλ Πασά, στην Άγκυρα, ήταν ένδειξη εκ μέρους σας τιμής, για όσα κατέστρωσε ο σατανικός αυτός άνθρωπος, εις βάρος του Ορθοδόξου Πατριαρχείου. Για κάποιο λόγο θα πρέπει να του καταθέσατε το στεφάνι. Εξηγήσατε μας, για να μη τυχόν αδίκως σας παρεξηγούμε.

Όταν πέθανε ο Παπεφτύμ, οι γιοι του ζήτησαν από το Πατριαρχείο να θαφτεί ο πατέρας τους, σαν χριστιανός ορθόδοξος. Το Πατριαρχείο δέχτηκε το αίτημα των γιων του, υπό τον όρο, ότι η οικογένεια του Παπαεφτύμ, θα υπέγραφε δήλωση μετανοίας, για όλα όσα είχαν συμβεί, με τις πρωτοβουλίες του πατέρα τους, εις βάρος του Φαναρίου. Αυτοί αρνήθηκαν και η ταφή έγινε, με το έτσι θέλω, και με παρέμβαση του Κεμαλικού Κατεστημένου, μέσα στο ορθόδοξο νεκροταφείο του Σισλί και στην πιο περίοπτο θέση, για να θυμίζει στους γκιαούρηδες, την ισχύ της καταπιεστικής τουρκικής εξουσίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ διόρισε έφορο των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, το δεξί χέρι του Παπαεφτύμ, τον Ζιχνή Οσνταμάρ, καταλύοντας την σύνθεση της διοίκησης των ιδρυμάτων, καταργώντας στην ουσία το άρθρο 42 της Συνθήκης, προκειμένου να βάλουν χέρι στις εκκλησίες και τα φιλανθρωπικά ιδρύματα.

Το άρθρο 14 της Συνθήκης της Λοζάννης, προβλέπει ειδικές εγγυήσεις και ειδική διοικητική οργάνωση, για τα νησιά Ίμβρο και Τένεδο, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ήσαν Χριστιανοί. Πριν καν στεγνώσει η μελάνη του Συμφώνου της Λοζάννης, έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία, απαγόρευσαν την ελληνική γλώσσα, μετέφεραν εποίκους από την Ανατολία, ίδρυσαν σύστημα ανοικτών φυλακών, για βαρυποινίτες, να κυκλοφορούν την νύχτα και να απειλούν και να εκβιάζουν, ληστεύοντας τα ελληνικά νοικοκυριά. Όσοι αντιστάθηκαν, ή τραυματίστηκαν σοβαρά, ή σκοτώθηκαν. Μέσα σε ογδόντα χρόνια τουρκοποίησαν τα νησιά αυτά πλήρως, οι δεν χριστιανοί κάτοικοι διασκορπίστηκαν προς όλους τους ορίζοντες της γης. Το ίδιο επανέλαβαν και στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου το 1974 και ας είχαν παραιτηθεί παντός δικαιώματος πανηγυρικά, σύμφωνα με το άρθρο 16 και 27 της Συνθήκης της Λοζάννης.

Όταν άδειαζε η Κωνσταντινούπολη, από τον Ελληνισμό, που πανικόβλητος έτρεχε να διασωθεί, ακούστηκε τότε η φωνή του γέροντα ηγέτη της Δημοκρατίας, του Γεωργίου Παπανδρέου, να δηλώνει επίσημα, για όσους ζήτησαν αντίποινα, εις βάρος των μουσουλμάνων της Ελλάδος. Είπε ο Γ. Παπανδρέου τότε: Η Ελλάς είναι κράτος Δικαίου! Σύμφωνοι γέροντα της Δημοκρατίας, ότι η Ελλάς είναι κράτος Δικαίου, αλλά δεν θα έπρεπε και εμείς να διεκδικήσουμε, το δίκαιον της Ελλάδος;

Κατήργησαν τα όσα προέβλεπε το άρθρο 40 της Συνθήκης, περί ισότητας των πολιτών ενώπιον του νόμου. Όλοι οι Ελληνορθόδοξοι διώχτηκαν, από όλες τις θέσεις του τουρκικού δημοσίου, από τις τράπεζες και από κάθε μορφής δημόσιες επιχειρήσεις. Στον τομέα της Παιδείας, η εφευρετικότητα του Μουσταφά Κεμάλ ξεπέρασε κάθε φαντασία. Στα δημόσια σχολεία καθιερώθηκε υποχρεωτική η τουρκική γλώσσα, σύμφωνα με το άρθρο 41 της Συνθήκης. Αντίθετα στα ιδιωτικά μειονοτικά σχολεία δεν είχε η Τουρκία τέτοιο δικαίωμα. Ειδικά στο σημείο αυτό, γράφει στα πρακτικά, στην σελίδα 468, ο γάλλος φιλότουρκος αντιπρόσωπος Λαρόδλ επί λέξει: «Στα ιδιωτικά σχολεία οι μειονότητες έχουν δικαίωμα να διδάσκουν όλα τα μαθήματα, στην δική τους γλώσσα».

Το πόσο σεβάστηκαν τους όρους αυτούς οι κεμαλιστές εξουσιαστές της Τουρκίας φαίνεται από το γεγονός, ότι επέβαλαν στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, πριν την κλείσουν, περισσότερες ώρες διδασκαλίας στην τουρκική και λιγότερες ώρες για θεολογικά μαθήματα. Έφθασαν μέχρι και να απαγορεύσουν την προσευχή των μαθητών στα σχολεία.

Είναι δύσκολο μέχρι και ακατόρθωτο, να εντοπίσει κανείς κάποιο άρθρο αυτής της Συνθήκης, σε σχέση με τα μειονοτικά, που να το έχει σεβαστεί η Τουρκία. Δεν πρόκειται να βρεθεί ούτε ένα. Και για να μη τους ξεφύγει κάτι, στο τέλος έκλεισαν και την Σχολή της Χάλκης. Ερώτημα: Οι Ιερωμένοι του Οικουμενικού Θρόνου πρέπει να είναι Τούρκοι Υπήκοοι. Η Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή. Από πού θα αντλήσει το Πατριαρχείο, την μελλοντική διαδοχή του, αφού απαγορεύεται η συμμετοχή χριστιανών ιερωμένων, άλλης υπηκοότητας, πλην της Τουρκικής;

Οι όροι και οι Συμφωνίες της Συνθήκης αυτής ισχύουν μονομερώς, για να τηρούνται μόνον από την Ελλάδα. Η μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα να αυξάνει και ταυτόχρονα να χρησιμοποιείται και σαν μοχλός πίεσης προς την Ελλάδα. Πότε, αξιότιμοι εκπρόσωποι της Ελληνικής Κρατικής Εξουσίας, σκέπτεστε να ζητήσετε την εφαρμογή της αμοιβαιότητας; Πότε θα απαιτήσετε την επαναλειτουργία της Σχολής στην Χάλκη; Αυτοί εγείρουν αξιώσεις στο Αιγαίο, στον εναέριο χώρο, στην Κύπρο και παντού και «ευγενέστατα» ο κ. Γκιούλ, σας καλεί να λυθούν τα προβλήματα φιλικά, δια της πολιτικής οδού της διπλωματίας. Πότε σκέπτεστε να καλέσετε όλους εκείνους, που εγγυήθηκαν και υπέγραψαν την Συνθήκη της Λοζάννης, να λάβουν θέση επί του θέματος; Ιδιαίτερα την αρχιεταίρα Μεγάλη Βρετανία και την «αδήλωτη» Γαλλία; Είναι ανεπίτρεπτο, σαν Αξιωματούχοι, να μη τα γνωρίζετε όλα αυτά. Είναι απαράδεκτο, οι σύμβουλοι σας, να μη σας τα αναλύουν. Τώρα όμως τα ακούσατε και τα γνωρίζετε, όπως τα γνωρίζει και όλος ο ελληνικός λαός.

Την επομένη φορά, που θα επισκεφτείτε την γείτονα, βάλτε και ένα στεφάνι στα θύματα του αγωνιζόμενου τουρκικού λαού και αφήστε τον Κεμάλ και τους υπολοίπους, να περιέλθουν στο περιθώριο της ιστορίας, παρέα με τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι, τον Στάλιν και τους παρομοίους τους. Μαζί με τον τουρκικό λαό, μπορούμε να κτίσουμε το μέλλον, φτάνει ο λαός αυτός να απαλλαγεί από το καρκίνωμα του Κεμαλισμού, να εκδημοκρατιστεί η τουρκική κοινωνία και να γίνουν σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα, με έμφαση στην ιστορική μνήμη, για όσα τρομερά έγιναν εις βάρος τόσων λαών και ανθρώπων της χώρας αυτής. Και αυτό είναι αναγκαίο, όχι για εκδίκηση, αλλά για γνώση και συμμόρφωση της νέας γενιάς και στις δυο μας χώρες, ώστε εγκλήματα τέτοιας μορφής, να μη ξαναγίνουν ποτέ πια. Κλέψτε λίγο χρόνο από την εκεί παραμονή σας και αφού σας αρέσουν τα στεφάνια, κάντε τον κόπο να βάλετε στεφάνια, στην Αμάσεια, στο Σεϋτάν Ντερεσί, στην Σάντα, στην Κερασούντα, την Μπάφρα, την Χάβζα, στην Σμύρνη, στο Ουσάκ, στο Εσκισεχίρ, το Αϊβαλί, το Λιβίσι, το Αδραμύτιο, στα χωριά του Αρνταχάν στο Καρς και στους τόπους εξορίας του Ερζερούμ και του Χουνούς. Μυριάδες αδικοσφαγιασθέντες περιμένουν αυτήν την στιγμή, από την μητέρα πατρίδα την Ελλάδα. Έγκλημα τους μοναδικό, ότι είχαν γεννηθεί Έλληνες και Χριστιανοί.

Εάν αυτά σας ήσαν άγνωστα, τώρα τα γνωρίζετε και δεν θα υπάρχει στην Ιστορία το ελαφρυντικό της άγνοιας, ούτε για σας προσωπικά, αλλά ούτε γι’ αυτούς, που σας στηρίζουν. Και όσοι απ’ αυτούς, που σας στηρίζουν, ή υποστηρίζουν, τυχαίνει να είναι ποντιακής καταγωγής, θα ήθελα να τους συστήσω, να πάψουν να προσέρχονται και να συμμετέχουν στην θεία κοινωνία, μέχρις ότου ειλικρινά μετανοήσουν.

Φιλικότατα

Γεώργιος Ανδρεάδης
Συγγραφεύς

Πηγή EUXIN TV

Συνέντευξη του Φάνη Μαλκίδη για τις αποζημιώσεις

"...υπάρχει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που αφορά ένα πολύ σημαντικό άνθρωπο που έζησε στη Σμύρνη. Είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος σε μία επιστολή του έκανε γνωστό ότι είναι ασφαλισμένος σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες, στη Βιέννη, στην Άγκυρα και στη Νέα Υόρκη και ό,τι κι αν γίνει, προαισθανόμενος ίσως το τέλος του, τα ποσά από τις αποζημιώσεις να δοθούν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αυτό έχει μεγάλη σημασία και μάλιστα, αν βρεθεί έστω και ένας πρωτότυπος τίτλος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου του Μητροπολίτη Σμύρνης, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε και την επόμενη ημέρα αυτής της διαδικασίας, η οποία αφορά άμεσα τους Έλληνες πολίτες απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας".
Φ. Μαλκίδης

Συνέντευξη του Φάνη Μαλκίδη, του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, στην εφημερίδα Παρατηρητής της Θράκης (Κομοτηνή) για τις αποζημιώσεις των θυμάτων της γενοκτονίας των Ελλήνων από το οθωμανικό κράτος και το κεμαλικό καθεστώς

• Ασφαλιστικές εταιρείες αποζημιώνουν απογόνους θυμάτων της γενοκτονίας των Αρμενίων
•53 εκατομμύρια δολάρια οι πρώτες αποζημιώσεις •
• Έρευνες για ύπαρξη τεκμηρίων για Έλληνες

Φάνης Μαλκίδης: "Με επιστολή του ο Σμύρνης Χρυσόστομος αναφέρεται σε τρία προσωπικά ασφαλιστήρια"

Η καταγραφή ενός γεγονότος της ιστορίας από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη, κ. Χένρυ Μοργκεντάου, την περίοδο 1914-1917, το οποίο περιγράφεται στο βιβλίο του «Ambassador Morgenthau's Story» 1918, στην ελληνική έκδοση «Τα μυστικά του Βοσπόρου» 1918 οδήγησε τον Αρμένιο δικηγόρο Βαρτκές Γεγκιαγιάν να ξεκινήσει, πριν από είκοσι χρόνια, έναν δικαστικό αγώνα με σκοπό να διεκδικήσει αποζημιώσεις υπέρ των απογόνων των θυμάτων της γενοκτονίας από ασφαλιστήρια που έγιναν από Αρμένιους στις αρχές του 20ου αιώνα στην Τουρκία.
Για το θέμα ο Παρατηρητής της Θράκης (ΠτΘ) συζητά σήμερα με το Φάνη Μαλκίδη, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για τη μελέτη των γενοκτονιών. Ο κ. Μαλκίδης έχει ασχοληθεί με το θέμα και μιλά για τη σημασία της απόφασης για τους Έλληνες, αλλά και για την έρευνα που πραγματοποιεί και για τα αποτελέσματά της.

ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, τι ήταν αυτό που οδήγησε τον Αρμένιο δικηγόρο κ. Γεγκιαγιάν να ξεκινήσει το όλο θέμα;

Φ.Μ.: Κατά την ανάγνωση του βιβλίου του πρώην πρέσβη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Χένρυ Μοργκεντάου ο Αρμένιος δικηγόρος Βαρτκές Γεγκιαγιάν, ο οποίος ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακάλυψε ότι ο Ταλάτ πασά, ένας εκ των τριών της ηγετικής ομάδας των Νεότουρκων, είχε αναφέρει στον Χένρυ Μοργκεντάου ότι θα προσπαθήσει να του καταβληθούν οι αποζημιώσεις των Αρμενίων, Οθωμανών υπηκόων, θύματα της γενοκτονίας. Ουσιαστικά, ο θύτης ζητούσε ακόμη και τα χρήματα του θύματος. Υπάρχουν στοιχεία ότι ορισμένες ασφάλειες εξ αυτών τελικά ελήφθησαν από τους θύτες και τελικά τις καρπώθηκαν τα χρήματα οι θύτες και πρωτεργάτες της γενοκτονίας. Έχοντας αυτή την πληροφορία, ο Αρμένιος δικηγόρος Βαρνές Γεγκαγιάν, με καταγωγή από τη Σπάρτη της Πισιδίας ξεκίνησε μία διαδικασία στις Ηνωμένες Πολιτείες πριν είκοσι περίπου χρόνια. Ο Αρμένιος δικηγόρος μετά από μακρόχρονη προσπάθεια ανακάλυψε σε δύο ασφαλιστικές εταιρείες ονόματα Αρμενίων και τελικά, μέσω μιας διαδικασίας που ακολουθείται στις ΗΠΑ, των ομαδικών περιπτώσεων, προσέφυγε στα δικαστήρια και δικαιώθηκε από τις δύο ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες επιδίκασαν αποζημίωση ύψους 53 εκατομμυρίων δολαρίων. Ουσιαστικά δηλαδή αποζημίωσαν τους απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας των Αρμενίων σε μία ξένη χώρα έχοντας όμως ως τεκμήρια τις ασφάλειες ζωής που είχαν κατατεθεί στο δικαστήριο.

ΠτΘ: Η συγκεκριμένη υπόθεση έχει ενδιαφέρον και για τους Έλληνες;

Φ.Μ.: Ο Αρμένιος δικηγόρος ανακάλυψε ότι στις ασφαλιστικές εταιρείες που είχαν ασφαλίσει Αρμένιους υπήρχαν και ονόματα. Ελλήνων που ζούσαν στις περιοχές της Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Εδώ υπάρχει ενδιαφέρον και για την ελληνική πλευρά, προκειμένου να αποδοθoύν εκ των υστέρων στους απογόνους των Ελλήνων τα χρήματα ως αποζημίωση για την απώλεια της ζωής τους.
Κάποια στιγμή έγινε γνωστή και στην Ελλάδα η ανακοίνωση του δικηγορικού γραφείου από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έτσι ξεκίνησε μία προσπάθεια ενημέρωσης και πληροφόρησης των πολιτών, οι οποίοι έλκουν την καταγωγή τους από τις περιοχές του Πόντου, της Θράκης της Μικράς Ασίας. Μετά ξεκίνησε μία προσπάθεια προκειμένου να βρεθούν τεκμήρια ύπαρξης ασφαλειών ζωής ή άλλων τύπων ασφαλειών οι οποίες αφορούσαν Έλληνες που ζούσαν σε αυτές τις περιοχές.

ΠτΘ: Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι εκείνη την εποχή γίνονταν ασφάλειες...

Φ.Μ.: Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, γιατί περιοχές, όπως η Σμύρνη, η Τραπεζούντα, η Αδριανούπολη, δεν ήταν μόνο χώροι στους οποίους ζούσε ο Ελληνισμός, αλλά και χώροι έντονης οικονομικής, πνευματικής, εμπορικής δραστηριότητας και, συνεπώς, αυτοί οι άνθρωποι είχαν την οικονομική άνεση και, αν θέλετε, και την πνευματική ανάπτυξη προκειμένου να σκεφτούν το μέλλον τους. Επειδή θεώρησαν ότι σε εκείνη την ταραγμένη περίοδο που ξεκίνησε περίπου το 1912 και κορυφώθηκε περίπου το 1923 ο κίνδυνος για το μέλλον τους ήταν ακόμη μεγαλύτερος, θεώρησαν καλό να προβούν σε τέτοιες κινήσεις.

ΠτΘ: Είπατε, κ. Μαλκίδη, ότι βρίσκεστε αυτή τη στιγμή στο στάδιο της πληροφόρησης και ενημέρωσης. Πώς γίνεται αυτή;

Φ.Μ.: Αρχικώς γίνεται μια ενημέρωση στα προσφυγικά σωματεία, τα οποία είναι αρκετά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Μην ξεχνάτε ότι πάρα πολλοί, έχοντας φύγει από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, τη Θράκη κατέφυγαν όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και στην Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη. Έτσι λοιπόν σε όλο τον κόσμο με μια προσπάθεια, η οποία γίνεται είτε μέσω προσφυγικών σωματείων και ομοσπονδιών, είτε μέσω ομογενειακών εφημερίδων, είτε μέσω ξενόγλωσσων εφημερίδων στο εξωτερικό, είτε μέσω των εντύπων και των εφημερίδων στην Ελλάδα, γίνεται μία πληροφόρηση ότι υφίσταται το ζήτημα και, κυρίως, ότι υπάρχει ένα νομικό προηγούμενο με την απόδοση των αποζημιώσεων στα θύματα της γενοκτονίας, ειδικά στα θύματα της γενοκτονίας των Αρμενίων. Τη διαδικασία έχουν κινήσει σε όλο τον πλανήτη και άνθρωποι που βρίσκονται κοντά μας στο ζήτημα, και αναφέρομαι σε φιλέλληνες, μιλώ για ανθρώπους που κινούνται στους θεσμούς σε διάφορα μέρη του κόσμου και είναι άνθρωποι, οι οποίοι θέλουν να βοηθήσουν ηθικά και πολιτικά το αίτημα όχι μόνο της αποζημίωσης των θυμάτων της γενοκτονίας, αλλά κυρίως της ηθικής πλευράς του ζητήματος. Να ξεσκεπαστεί ουσιαστικά ένα μαζικό έγκλημα, να αναγνωριστεί για να κινηθούμε σε ένα πιο δίκαιο και πιο δημοκρατικό κόσμο.

ΠτΘ: Συγχρόνως διεξάγετε και έρευνα για την ύπαρξη τεκμηρίων;

Φ.Μ.: Ναι και αυτή η έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη της επιστολής του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Η έρευνα θα κινηθεί εκτός Ελλάδας, γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε αντίστοιχα κέντρα σπουδών και ερευνών για ζητήματα προσφυγικά ή για ζητήματα που αφορούν στον ποντιακό, θρακικό και μικρασιατικό ελληνισμό, πλην των εξαιρέσεων του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών. Επειδή στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία, και αλλού δεν υπήρχαν τέτοιες δυναμικές, οι οποίες εξαφάνιζαν κάθε ίχνος πολιτισμού και ιστορίας, εύχομαι και ελπίζω σε έρευνες και αποστολές οι οποίες θα γίνουν άμεσα και σύντομα σε πολλές χώρες του πλανήτη, να υπάρξουν νέα για να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε έστω και ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο το οποίο θα μας οδηγήσει στην καταδίκη και από πλευράς των Ελλήνων των υπευθύνων της γενοκτονίας.

ΠτΘ: Είπατε ότι βρέθηκε επιστολή του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Τι ακριβώς είναι αυτή η επιστολή;

Φ.Μ.: Το αναφέρω για πρώτη φορά στην εφημερίδα σας ότι υπάρχει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που αφορά ένα πολύ σημαντικό άνθρωπο που έζησε στη Σμύρνη. Είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος σε μία επιστολή του έκανε γνωστό ότι είναι ασφαλισμένος σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες, στη Βιέννη, στην Άγκυρα και στη Νέα Υόρκη και ό,τι κι αν γίνει, προαισθανόμενος ίσως το τέλος του, τα ποσά από τις αποζημιώσεις να δοθούν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αυτό έχει μεγάλη σημασία και μάλιστα, αν βρεθεί έστω και ένας πρωτότυπος τίτλος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου του Μητροπολίτη Σμύρνης, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε και την επόμενη ημέρα αυτής της διαδικασίας, η οποία αφορά άμεσα τους Έλληνες πολίτες απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας.

ΠτΘ: Πόσο εύκολο είναι να βρεθεί αυτός ο πρωτότυπος τίτλος;

Φ.Μ.: Χρησιμοποιώντας μια παρομοίωση θα έλεγα ότι υπήρχε ένα ψηφιδωτό της παρουσίας των Ελλήνων στις περιοχές του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Θράκης τόσο έντονο και τόσο μεγάλο που σήμερα έχουμε από αυτό ορισμένες ψηφίδες. Θεωρώ ότι μια ψηφίδα βρέθηκε και αναφέρομαι στην επιστολή του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Θεωρώ, επίσης, ότι επειδή πάρα πολλοί άνθρωποι όταν ήρθαν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα την πρώτη περίοδο κοιτούσαν αρχικώς την επιβίωσή τους και μετά τα κειμήλια και ό,τι άλλο τους αφορούσε, όπως επίσης θεωρώ ότι αν οι απόγονοι των θυμάτων της γενοκτονίας, οι απόγονοι των προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα, κάνουν μια βουτιά στην ιστορία, αν κάνουν μια βουτιά στο παρελθόν στο ίδιο τους σπίτι ή και σε χώρους που θεωρούν αδιανόητο να βρουν, θα βρουν έστω και ένα. Θεωρώ ότι, εάν βρεθεί έστω και ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο, θα είναι ουσιαστικά μία ηθική δικαίωση και ένα ακόμη περαιτέρω βήμα στην αναγνώριση και διεθνοποίηση της γενοκτονίας. Το μείζον θέμα σε αυτή την περίπτωση δεν είναι η αποζημίωση κάποιων ανθρώπων για να πάρουν τα χρήματα των προγόνων τους, αλλά ουσιαστικά αποτελεί ένα μέτρο προκειμένου να πιεσθεί μία χώρα που έχει διαπράξει ένα μαζικό έγκλημα, μία γενοκτονία, να προβεί και στην αναγνώριση αλλά και στη συγνώμη απέναντι στα θύματα αυτής της γενοκτονίας.

ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, αυτός που ίσως βρει ένα έγγραφο πού πρέπει να αποταθεί;

Φ.Μ.: Θα πρέπει να επικοινωνήσει απευθείας μέσω κάποιων ανθρώπων στο εξωτερικό που ασχολούνται με το ζήτημα. Να σας αναφέρω ότι ήδη ο Αρμένιος δικηγόρος έχει κάνει μία προεργασία και τελικά είναι ο άνθρωπος ο οποίος δικαιώθηκε μέσω αυτής της διαδικασίας στα δικαστήρια των ΗΠΑ. Άρα λοιπόν αυτό το δικηγορικό γραφείο, εξ όσων γνωρίζω, είναι το αρμόδιο προκειμένου να καταθέσει την υπόθεση στις ασφαλιστικές εταιρείες, προκειμένου να πάρει κάποιος αποζημίωση. Υπάρχει ήδη η προεργασία, η διαδικασία, που έχει ακολουθηθεί από τους Αρμένιους συνεπώς οι Έλληνες μπορούν να τον ακολουθήσουν.

ΠτΘ: Επειδή, κ. Μαλκίδη, οι άνθρωποι όπως είπατα, τότε κοίταζαν να σώσουν τους εαυτούς τους θεωρώ λίγο δύσκολη την ύπαρξη τέτοιων εγγράφων...

Φ.Μ.: Δύσκολη ναι, αλλά όχι αδύνατη. Θεωρώ ότι επειδή για πάρα πολλά χρόνια αυτό το οποίο προηγούνταν ήταν η επιβίωση των ανθρώπων στην Ελλάδα και αλλού, η τρίτη γενιά ή και η τέταρτη, η οποία πλέον αναδεικνύει ζητήματα εκτός από τη λαογραφία ή εκτός από τις αμιγώς ιστορικές έρευνες και περνά σε ένα πιο έντονο πολιτικό ενδιαφέρον για το ζήτημα της γενοκτονίας, μπορεί να ανακαλύψει πολλά. Αναφέρομαι σε αρχεία της Κοινωνία των Εθνών στην Γενεύη, για τις ΗΠΑ, όπου υπήρχαν τουλάχιστον πέντε φιλανθρωπικές οργανώσεις που παρείχαν φιλοξενία και προστασία και περίθαλψη σε πρόσφυγες από την Μικρασία, τον Πόντο και τη Θράκη, άρα και τα αρχεία τους, στην Αυστραλία και άλλους χώρους. Συνεπώς, υπάρχουν κέντρα ερευνών, αλλά και οργανώσεις όπως και αρχειακές πηγές, στις οποίες μπορούμε να αποταθούμε και να βρούμε μία λύση. Συμφωνώ ότι είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Σκεφτείτε από πού ξεκίνησε ένας Αρμένιος δικηγόρος μόνος του πριν είκοσι χρόνια και πού έφτασε προκειμένου εμείς να μιλάμε για μια δικαίωση των απογόνων και των θυμάτων της γενοκτονίας.

ΠτΘ: Η πρόσβαση στα αρχεία που αναφέρατε είναι εφικτή;

Φ.Μ.: Ναι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων τα αρχεία έχουν ανοίξει. Μιλώ για αρχεία της Κοινωνίας των Εθνών που αφορούν άμεσα την προσφυγική εγκατάσταση των Ελλήνων που ήρθαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα, μιλώ για αρχεία, όπως σας είπα και πριν πολλών Κέντρων Ερευνών στις ΗΠΑ μιλώ ακόμη και για Κέντρα Έρευνας στην Αυστραλία, όπου υπάρχουν πολλές πηγές σε σχέση με το πώς τελικά διεπράχθη το μαζικό έγκλημα εναντίον των Αρμένιων και Ελλήνων και κυρίως το πώς μπορούμε να αναδείξουμε ορισμένες πτυχές αυτού του μαζικού εγκλήματος όπως αυτή που συζητάμε δηλαδή της αποζημίωσης των θυμάτων της γενοκτονίας.
Είναι ένα ζήτημα ουσίας, επειδή όλα αυτά τα χρόνια πράγματι υπήρχε μία περισσότερο τυπική προσέγγιση του ζητήματος παρά ουσιαστική θεωρώ ότι τέτοιες παράμετροι του μαζικού εγκλήματος εναντίον των Ελλήνων ουσιαστικά αναδεικνύει μία πτυχή προσέγγισης συναδέλφωσης αλλά και συνεργασίας μεταξύ των λαών οι οποίοι αποδεχόμενοι το παρελθόν τους, όσο βαρύ κι αν είναι αυτό, μπορούν να κινηθούν πλέον με πραγματική φιλία στο μέλλον και, κυρίως, αποδεχόμενοι ένα μαζικό έγκλημα.

ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, σας ευχαριστούμε πολύ.

Φ.Μ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.