"...υπάρχει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που αφορά ένα πολύ σημαντικό άνθρωπο που έζησε στη Σμύρνη. Είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος σε μία επιστολή του έκανε γνωστό ότι είναι ασφαλισμένος σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες, στη Βιέννη, στην Άγκυρα και στη Νέα Υόρκη και ό,τι κι αν γίνει, προαισθανόμενος ίσως το τέλος του, τα ποσά από τις αποζημιώσεις να δοθούν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αυτό έχει μεγάλη σημασία και μάλιστα, αν βρεθεί έστω και ένας πρωτότυπος τίτλος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου του Μητροπολίτη Σμύρνης, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε και την επόμενη ημέρα αυτής της διαδικασίας, η οποία αφορά άμεσα τους Έλληνες πολίτες απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας".
Φ. Μαλκίδης
Συνέντευξη του Φάνη Μαλκίδη, του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, στην εφημερίδα Παρατηρητής της Θράκης (Κομοτηνή) για τις αποζημιώσεις των θυμάτων της γενοκτονίας των Ελλήνων από το οθωμανικό κράτος και το κεμαλικό καθεστώς
• Ασφαλιστικές εταιρείες αποζημιώνουν απογόνους θυμάτων της γενοκτονίας των Αρμενίων
•53 εκατομμύρια δολάρια οι πρώτες αποζημιώσεις •
• Έρευνες για ύπαρξη τεκμηρίων για Έλληνες
Φάνης Μαλκίδης: "Με επιστολή του ο Σμύρνης Χρυσόστομος αναφέρεται σε τρία προσωπικά ασφαλιστήρια"
Η καταγραφή ενός γεγονότος της ιστορίας από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη, κ. Χένρυ Μοργκεντάου, την περίοδο 1914-1917, το οποίο περιγράφεται στο βιβλίο του «Ambassador Morgenthau's Story» 1918, στην ελληνική έκδοση «Τα μυστικά του Βοσπόρου» 1918 οδήγησε τον Αρμένιο δικηγόρο Βαρτκές Γεγκιαγιάν να ξεκινήσει, πριν από είκοσι χρόνια, έναν δικαστικό αγώνα με σκοπό να διεκδικήσει αποζημιώσεις υπέρ των απογόνων των θυμάτων της γενοκτονίας από ασφαλιστήρια που έγιναν από Αρμένιους στις αρχές του 20ου αιώνα στην Τουρκία.Για το θέμα ο Παρατηρητής της Θράκης (ΠτΘ) συζητά σήμερα με το Φάνη Μαλκίδη, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών για τη μελέτη των γενοκτονιών. Ο κ. Μαλκίδης έχει ασχοληθεί με το θέμα και μιλά για τη σημασία της απόφασης για τους Έλληνες, αλλά και για την έρευνα που πραγματοποιεί και για τα αποτελέσματά της.
ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, τι ήταν αυτό που οδήγησε τον Αρμένιο δικηγόρο κ. Γεγκιαγιάν να ξεκινήσει το όλο θέμα;
Φ.Μ.: Κατά την ανάγνωση του βιβλίου του πρώην πρέσβη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Χένρυ Μοργκεντάου ο Αρμένιος δικηγόρος Βαρτκές Γεγκιαγιάν, ο οποίος ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακάλυψε ότι ο Ταλάτ πασά, ένας εκ των τριών της ηγετικής ομάδας των Νεότουρκων, είχε αναφέρει στον Χένρυ Μοργκεντάου ότι θα προσπαθήσει να του καταβληθούν οι αποζημιώσεις των Αρμενίων, Οθωμανών υπηκόων, θύματα της γενοκτονίας. Ουσιαστικά, ο θύτης ζητούσε ακόμη και τα χρήματα του θύματος. Υπάρχουν στοιχεία ότι ορισμένες ασφάλειες εξ αυτών τελικά ελήφθησαν από τους θύτες και τελικά τις καρπώθηκαν τα χρήματα οι θύτες και πρωτεργάτες της γενοκτονίας. Έχοντας αυτή την πληροφορία, ο Αρμένιος δικηγόρος Βαρνές Γεγκαγιάν, με καταγωγή από τη Σπάρτη της Πισιδίας ξεκίνησε μία διαδικασία στις Ηνωμένες Πολιτείες πριν είκοσι περίπου χρόνια. Ο Αρμένιος δικηγόρος μετά από μακρόχρονη προσπάθεια ανακάλυψε σε δύο ασφαλιστικές εταιρείες ονόματα Αρμενίων και τελικά, μέσω μιας διαδικασίας που ακολουθείται στις ΗΠΑ, των ομαδικών περιπτώσεων, προσέφυγε στα δικαστήρια και δικαιώθηκε από τις δύο ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες επιδίκασαν αποζημίωση ύψους 53 εκατομμυρίων δολαρίων. Ουσιαστικά δηλαδή αποζημίωσαν τους απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας των Αρμενίων σε μία ξένη χώρα έχοντας όμως ως τεκμήρια τις ασφάλειες ζωής που είχαν κατατεθεί στο δικαστήριο.
ΠτΘ: Η συγκεκριμένη υπόθεση έχει ενδιαφέρον και για τους Έλληνες;
Φ.Μ.: Ο Αρμένιος δικηγόρος ανακάλυψε ότι στις ασφαλιστικές εταιρείες που είχαν ασφαλίσει Αρμένιους υπήρχαν και ονόματα. Ελλήνων που ζούσαν στις περιοχές της Θράκης, της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Εδώ υπάρχει ενδιαφέρον και για την ελληνική πλευρά, προκειμένου να αποδοθoύν εκ των υστέρων στους απογόνους των Ελλήνων τα χρήματα ως αποζημίωση για την απώλεια της ζωής τους.
Κάποια στιγμή έγινε γνωστή και στην Ελλάδα η ανακοίνωση του δικηγορικού γραφείου από τις Ηνωμένες Πολιτείες και έτσι ξεκίνησε μία προσπάθεια ενημέρωσης και πληροφόρησης των πολιτών, οι οποίοι έλκουν την καταγωγή τους από τις περιοχές του Πόντου, της Θράκης της Μικράς Ασίας. Μετά ξεκίνησε μία προσπάθεια προκειμένου να βρεθούν τεκμήρια ύπαρξης ασφαλειών ζωής ή άλλων τύπων ασφαλειών οι οποίες αφορούσαν Έλληνες που ζούσαν σε αυτές τις περιοχές.
ΠτΘ: Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι εκείνη την εποχή γίνονταν ασφάλειες...
Φ.Μ.: Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, γιατί περιοχές, όπως η Σμύρνη, η Τραπεζούντα, η Αδριανούπολη, δεν ήταν μόνο χώροι στους οποίους ζούσε ο Ελληνισμός, αλλά και χώροι έντονης οικονομικής, πνευματικής, εμπορικής δραστηριότητας και, συνεπώς, αυτοί οι άνθρωποι είχαν την οικονομική άνεση και, αν θέλετε, και την πνευματική ανάπτυξη προκειμένου να σκεφτούν το μέλλον τους. Επειδή θεώρησαν ότι σε εκείνη την ταραγμένη περίοδο που ξεκίνησε περίπου το 1912 και κορυφώθηκε περίπου το 1923 ο κίνδυνος για το μέλλον τους ήταν ακόμη μεγαλύτερος, θεώρησαν καλό να προβούν σε τέτοιες κινήσεις.
ΠτΘ: Είπατε, κ. Μαλκίδη, ότι βρίσκεστε αυτή τη στιγμή στο στάδιο της πληροφόρησης και ενημέρωσης. Πώς γίνεται αυτή;
Φ.Μ.: Αρχικώς γίνεται μια ενημέρωση στα προσφυγικά σωματεία, τα οποία είναι αρκετά τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Μην ξεχνάτε ότι πάρα πολλοί, έχοντας φύγει από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, τη Θράκη κατέφυγαν όχι μόνο στον Ελλαδικό χώρο, αλλά και στην Αυστραλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη. Έτσι λοιπόν σε όλο τον κόσμο με μια προσπάθεια, η οποία γίνεται είτε μέσω προσφυγικών σωματείων και ομοσπονδιών, είτε μέσω ομογενειακών εφημερίδων, είτε μέσω ξενόγλωσσων εφημερίδων στο εξωτερικό, είτε μέσω των εντύπων και των εφημερίδων στην Ελλάδα, γίνεται μία πληροφόρηση ότι υφίσταται το ζήτημα και, κυρίως, ότι υπάρχει ένα νομικό προηγούμενο με την απόδοση των αποζημιώσεων στα θύματα της γενοκτονίας, ειδικά στα θύματα της γενοκτονίας των Αρμενίων. Τη διαδικασία έχουν κινήσει σε όλο τον πλανήτη και άνθρωποι που βρίσκονται κοντά μας στο ζήτημα, και αναφέρομαι σε φιλέλληνες, μιλώ για ανθρώπους που κινούνται στους θεσμούς σε διάφορα μέρη του κόσμου και είναι άνθρωποι, οι οποίοι θέλουν να βοηθήσουν ηθικά και πολιτικά το αίτημα όχι μόνο της αποζημίωσης των θυμάτων της γενοκτονίας, αλλά κυρίως της ηθικής πλευράς του ζητήματος. Να ξεσκεπαστεί ουσιαστικά ένα μαζικό έγκλημα, να αναγνωριστεί για να κινηθούμε σε ένα πιο δίκαιο και πιο δημοκρατικό κόσμο.
ΠτΘ: Συγχρόνως διεξάγετε και έρευνα για την ύπαρξη τεκμηρίων;
Φ.Μ.: Ναι και αυτή η έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη της επιστολής του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Η έρευνα θα κινηθεί εκτός Ελλάδας, γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε αντίστοιχα κέντρα σπουδών και ερευνών για ζητήματα προσφυγικά ή για ζητήματα που αφορούν στον ποντιακό, θρακικό και μικρασιατικό ελληνισμό, πλην των εξαιρέσεων του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών. Επειδή στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία, και αλλού δεν υπήρχαν τέτοιες δυναμικές, οι οποίες εξαφάνιζαν κάθε ίχνος πολιτισμού και ιστορίας, εύχομαι και ελπίζω σε έρευνες και αποστολές οι οποίες θα γίνουν άμεσα και σύντομα σε πολλές χώρες του πλανήτη, να υπάρξουν νέα για να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε έστω και ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο το οποίο θα μας οδηγήσει στην καταδίκη και από πλευράς των Ελλήνων των υπευθύνων της γενοκτονίας.
ΠτΘ: Είπατε ότι βρέθηκε επιστολή του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Τι ακριβώς είναι αυτή η επιστολή;
Φ.Μ.: Το αναφέρω για πρώτη φορά στην εφημερίδα σας ότι υπάρχει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που αφορά ένα πολύ σημαντικό άνθρωπο που έζησε στη Σμύρνη. Είναι ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ο οποίος σε μία επιστολή του έκανε γνωστό ότι είναι ασφαλισμένος σε τρεις ασφαλιστικές εταιρείες, στη Βιέννη, στην Άγκυρα και στη Νέα Υόρκη και ό,τι κι αν γίνει, προαισθανόμενος ίσως το τέλος του, τα ποσά από τις αποζημιώσεις να δοθούν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αυτό έχει μεγάλη σημασία και μάλιστα, αν βρεθεί έστω και ένας πρωτότυπος τίτλος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου του Μητροπολίτη Σμύρνης, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε και την επόμενη ημέρα αυτής της διαδικασίας, η οποία αφορά άμεσα τους Έλληνες πολίτες απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας.
ΠτΘ: Πόσο εύκολο είναι να βρεθεί αυτός ο πρωτότυπος τίτλος;
Φ.Μ.: Χρησιμοποιώντας μια παρομοίωση θα έλεγα ότι υπήρχε ένα ψηφιδωτό της παρουσίας των Ελλήνων στις περιοχές του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Θράκης τόσο έντονο και τόσο μεγάλο που σήμερα έχουμε από αυτό ορισμένες ψηφίδες. Θεωρώ ότι μια ψηφίδα βρέθηκε και αναφέρομαι στην επιστολή του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Θεωρώ, επίσης, ότι επειδή πάρα πολλοί άνθρωποι όταν ήρθαν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα την πρώτη περίοδο κοιτούσαν αρχικώς την επιβίωσή τους και μετά τα κειμήλια και ό,τι άλλο τους αφορούσε, όπως επίσης θεωρώ ότι αν οι απόγονοι των θυμάτων της γενοκτονίας, οι απόγονοι των προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα, κάνουν μια βουτιά στην ιστορία, αν κάνουν μια βουτιά στο παρελθόν στο ίδιο τους σπίτι ή και σε χώρους που θεωρούν αδιανόητο να βρουν, θα βρουν έστω και ένα. Θεωρώ ότι, εάν βρεθεί έστω και ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο, θα είναι ουσιαστικά μία ηθική δικαίωση και ένα ακόμη περαιτέρω βήμα στην αναγνώριση και διεθνοποίηση της γενοκτονίας. Το μείζον θέμα σε αυτή την περίπτωση δεν είναι η αποζημίωση κάποιων ανθρώπων για να πάρουν τα χρήματα των προγόνων τους, αλλά ουσιαστικά αποτελεί ένα μέτρο προκειμένου να πιεσθεί μία χώρα που έχει διαπράξει ένα μαζικό έγκλημα, μία γενοκτονία, να προβεί και στην αναγνώριση αλλά και στη συγνώμη απέναντι στα θύματα αυτής της γενοκτονίας.
ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, αυτός που ίσως βρει ένα έγγραφο πού πρέπει να αποταθεί;
Φ.Μ.: Θα πρέπει να επικοινωνήσει απευθείας μέσω κάποιων ανθρώπων στο εξωτερικό που ασχολούνται με το ζήτημα. Να σας αναφέρω ότι ήδη ο Αρμένιος δικηγόρος έχει κάνει μία προεργασία και τελικά είναι ο άνθρωπος ο οποίος δικαιώθηκε μέσω αυτής της διαδικασίας στα δικαστήρια των ΗΠΑ. Άρα λοιπόν αυτό το δικηγορικό γραφείο, εξ όσων γνωρίζω, είναι το αρμόδιο προκειμένου να καταθέσει την υπόθεση στις ασφαλιστικές εταιρείες, προκειμένου να πάρει κάποιος αποζημίωση. Υπάρχει ήδη η προεργασία, η διαδικασία, που έχει ακολουθηθεί από τους Αρμένιους συνεπώς οι Έλληνες μπορούν να τον ακολουθήσουν.
ΠτΘ: Επειδή, κ. Μαλκίδη, οι άνθρωποι όπως είπατα, τότε κοίταζαν να σώσουν τους εαυτούς τους θεωρώ λίγο δύσκολη την ύπαρξη τέτοιων εγγράφων...
Φ.Μ.: Δύσκολη ναι, αλλά όχι αδύνατη. Θεωρώ ότι επειδή για πάρα πολλά χρόνια αυτό το οποίο προηγούνταν ήταν η επιβίωση των ανθρώπων στην Ελλάδα και αλλού, η τρίτη γενιά ή και η τέταρτη, η οποία πλέον αναδεικνύει ζητήματα εκτός από τη λαογραφία ή εκτός από τις αμιγώς ιστορικές έρευνες και περνά σε ένα πιο έντονο πολιτικό ενδιαφέρον για το ζήτημα της γενοκτονίας, μπορεί να ανακαλύψει πολλά. Αναφέρομαι σε αρχεία της Κοινωνία των Εθνών στην Γενεύη, για τις ΗΠΑ, όπου υπήρχαν τουλάχιστον πέντε φιλανθρωπικές οργανώσεις που παρείχαν φιλοξενία και προστασία και περίθαλψη σε πρόσφυγες από την Μικρασία, τον Πόντο και τη Θράκη, άρα και τα αρχεία τους, στην Αυστραλία και άλλους χώρους. Συνεπώς, υπάρχουν κέντρα ερευνών, αλλά και οργανώσεις όπως και αρχειακές πηγές, στις οποίες μπορούμε να αποταθούμε και να βρούμε μία λύση. Συμφωνώ ότι είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Σκεφτείτε από πού ξεκίνησε ένας Αρμένιος δικηγόρος μόνος του πριν είκοσι χρόνια και πού έφτασε προκειμένου εμείς να μιλάμε για μια δικαίωση των απογόνων και των θυμάτων της γενοκτονίας.
ΠτΘ: Η πρόσβαση στα αρχεία που αναφέρατε είναι εφικτή;
Φ.Μ.: Ναι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων τα αρχεία έχουν ανοίξει. Μιλώ για αρχεία της Κοινωνίας των Εθνών που αφορούν άμεσα την προσφυγική εγκατάσταση των Ελλήνων που ήρθαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα, μιλώ για αρχεία, όπως σας είπα και πριν πολλών Κέντρων Ερευνών στις ΗΠΑ μιλώ ακόμη και για Κέντρα Έρευνας στην Αυστραλία, όπου υπάρχουν πολλές πηγές σε σχέση με το πώς τελικά διεπράχθη το μαζικό έγκλημα εναντίον των Αρμένιων και Ελλήνων και κυρίως το πώς μπορούμε να αναδείξουμε ορισμένες πτυχές αυτού του μαζικού εγκλήματος όπως αυτή που συζητάμε δηλαδή της αποζημίωσης των θυμάτων της γενοκτονίας.
Είναι ένα ζήτημα ουσίας, επειδή όλα αυτά τα χρόνια πράγματι υπήρχε μία περισσότερο τυπική προσέγγιση του ζητήματος παρά ουσιαστική θεωρώ ότι τέτοιες παράμετροι του μαζικού εγκλήματος εναντίον των Ελλήνων ουσιαστικά αναδεικνύει μία πτυχή προσέγγισης συναδέλφωσης αλλά και συνεργασίας μεταξύ των λαών οι οποίοι αποδεχόμενοι το παρελθόν τους, όσο βαρύ κι αν είναι αυτό, μπορούν να κινηθούν πλέον με πραγματική φιλία στο μέλλον και, κυρίως, αποδεχόμενοι ένα μαζικό έγκλημα.
ΠτΘ: κ. Μαλκίδη, σας ευχαριστούμε πολύ.
Φ.Μ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.