Ομιλία του Κ.Λάζαρου Κουμπουλίδη Αντιπροέδρου Ε.Λ Βέροιας στο Δημοτικό Θέατρο Άνετον στην Θεσσαλονίκη
Όταν μου προτάθηκε από τον πρόεδρο της Π.Ο.Π.Σ. κ. Παπαδόπουλο να είμαι ομιλητής στη σημερινή εκδήλωση, δήλωσα ευθύς αμέσως ότι εάν το θέμα της εκδήλωσης απαιτεί ιδιαίτερες ιστορικές ή άλλες γνώσεις του ποντιακού στοιχείου, δεν θα μπορέσω ν’ ανταποκριθώ, υπάρχουν άλλοι καταλληλότεροι από εμένα.
«Όχι» μου είπε, «θέλουμε τη φωνή ενός πόντιου νέου, να εκφράσει το προβληματισμό το δικό του, της νεολαίας».
Έτσι αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας τον κυρίαρχο προβληματισμό μου σχετικά με την ποντιακή παράδοση, χωρίς να θέλω να «περάσω» μια άποψη, χωρίς καν να γνωρίζω εάν εκφράζω την πλειοψηφία ή την μειοψηφία των απόψεων των δικών σας. Το μόνο που θέλω είναι προβληματιστώ και να προβληματίσω, το οποίο για μένα είναι σημαντικότερο από το σερβίρισμα μιας «έτοιμης λύσης» από κάποιον «ειδικό».
Και το ερώτημά μου είναι πρωταρχικό, γι’ αυτό και το θεωρώ σοβαρό:
Γιατί είμαι εδώ;
Γιατί βρίσκομαι στον Ποντιακό χώρο;
Αρκεί άραγε ως απάντηση το γεγονός ότι έλκω καταγωγή από τον Πόντο, από τον έναν ή και τους δυο γονείς μου, από τον παππού ή τη γιαγιά;
Ως χρέος προς τους προγόνους;
Από περιέργεια μήπως;
Ίσως από μοναξιά, προς αναζήτηση παρέας;
Αρχικά, ξεκίνησα όπως όλοι. Nα χορεύω.
Ωραίοι οι ποντιακοί χοροί, γρήγοροι, δυναμικοί, με ποικιλία κινήσεων, με νεύρο, σου ανεβάζουν την αδρεναλίνη, σε «φτιάχνουν», κάνουν το αίμα σου να βράζει στις φλέβες. Κι η λύρα, η γκάιντα, ο ζουρνάς, σε τρυπούν ίσα στην καρδιά, σε κάνουν να ανατριχιάσεις.
«Εδώ είμαστε!» είπα. «Εδώ νιώθω καλά». Χορός, τραγούδι, γελαστά πρόσωπα, παρακάθια, γλέντια, εδώ είμαστε! Και να το ένα βήμα, έτσι εκείνη η φιγούρα, «σον τόπον, μίαν κι άλλο, πυρ»! ζίπκα λεν την βράκα, ταραμπουλούζ το ζωνάρι, όλο καινούργια πράγματα! Όλα ενδιαφέροντα και καλά!
Έτσι είναι πράγματι, αλλά… αυτό είναι όλο;
Θα φοράμε ότι οι παππούδες μας, θα τρώμε σύμφωνα με τις συνταγές των γιαγιάδων μας, θα χορεύουμε περίπου όπως οι πρόγονοί μας, θα μιλάμε παραδοσιακά ποντιακά –με ολίγα τούρκικα- θα προσπαθήσουμε να αναπαραστήσουμε και να αναπαράγουμε τη ζωή των παππούδων μας στον Πόντο;
Στόχος μας είναι να αντιγράψουμε εκείνους;
Αλλά με τους ρυθμούς και τις συνθήκες της σύγχρονης ζωής, μήπως περισσότερο κινδυνεύουμε να καταλήξουμε κακέκτυπά τους;
Μήπως ο σύγχρονος τρόπος ζωής ξεθωριάζει ολοένα και περισσότερο το αυθεντικό, το αληθινό, το πηγαίο; Αλίμονο δεν πρέπει, αλλά… μήπως;
Τότε άκουσα κάποιους πατριώτες να μιλούν για τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων.
Οι Αρμένιοι τα κατάφεραν, εμείς ακόμη!!!
Πρέπει όλοι μαζί να ενώσουμε τις φωνές μας για αναγνωριστεί η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, να ησυχάσουν και οι ταλαιπωρημένες ψυχές των προγόνων μας επιτέλους, να γίνουν γνωστά σε ολόκληρη την οικουμένη τα αποτρόπαια εγκλήματα των Τούρκων και των Γερμανών Αξιωματούχων κατά των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Ναι, αυτή είναι η πρώτη προτεραιότητα μας, ο κύριος στόχος μας: κρατούμε την παράδοση, δεν ξεχνούμε -όχι τις χαμένες – αλλά τις αλύτρωτες ακόμη πατρίδες, απαιτούμε την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων! Σωστά, και γι αυτό είμαι εδώ, είπα, να γιατί πρέπει να βοηθήσω κι εγώ με τις μικρές δυνάμεις μου, να αναγνωριστεί η γενοκτονία μας, να μην ξεχαστούν οι αλύτρωτες πατρίδες! Έστω κι αν εγώ προσωπικά δεν έχω -λόγω ηλικίας- την παραμικρή μνήμη από αυτές, έστω κι αν δεν τις γνώρισα ποτέ, έστω κι αν χρειάστηκε να αγοράσω έναν χάρτη του Πόντου για να βρω το Καρς από όπου κατάγονταν ο παππούς μου κι η γιαγιά μου –βλέπετε στα σχολικά μου βιβλία πουθενά δεν υπήρχε ούτε χάρτης του Πόντου, ούτε λέξη για τη Γενοκτονία- αλλά και μόνο το γεγονός ότι οι πρόγονοί μου ξεριζώθηκαν με τη βία από τα χωριά τους, αξίζει πράγματι να παλέψουμε όλοι μαζί!
Και μετά;
Αν δικαιωθούμε, αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια, καταδικαστεί η Τούρκικη βαρβαρότητα, ησυχάσουν οι ψυχές των προγόνων μας…ΜΕΤΑ;
Σίγουρα η ηθική δικαίωση είναι απαραίτητη, το χθες δεν πρέπει να μας κατατρέχει στο σήμερα, οι ανοιχτοί λογαριασμοί πρέπει να κλείσουν. Όμως, μετά; Το αύριο; Θα είναι άνευ στόχων και ουσίας;
Αυτές μου οι ανησυχίες μ’ έσπρωξαν να «ανακατευτώ» με τα διοικητικά της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας.
Εκδηλώσεις, εκδρομές, ράψιμο καινούργιων φορεσιών, διαλέξεις, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, αιμοδοσία, συναπάντημα νέων. Αααα! Να γιατί είμαι εδώ… Για την ικανοποίηση της συμμετοχής στα κοινά, της προσφοράς στους πατριώτες, για την προαγωγή των ανθρώπινων σχέσεων. Είδα γυναίκες να παρατάνε ακόμη και την οικογένειά τους για να ζυμώσουν και να φτιάξουν πιροσκί, πισία, ωτία, ταν και κάθε λογής ποντιακά εδέσματα, ξανά και ξανά, για ένα παρακάθ’ ή για να φιλοξενήσουμε επισκέπτες μας για κάποια εκδήλωση. Γνώρισα ανθρώπους που βάλανε και τη δουλειά τους ακόμη σε δεύτερη μοίρα, για να βοηθήσουν στην οργάνωση μιας εκδήλωσης ή για να μεταφέρουν τα παιδιά του χορευτικού, ή για να κάνουν οτιδήποτε άλλο για το καλό της Λέσχης! Κάποιοι έβαλαν ακόμη και το «χέρι στην τσέπη» ζητώντας μονάχα να μην μαθευτεί η προσφορά τους…
Τότε κατάλαβα… Γι αυτούς και για τόσους άλλους σαν κι αυτούς, παράδοση είναι ο χορός, είναι το τραγούδι, είναι το γλέντι, είναι η φορεσιά και όσα αυτή συμβολίζει, είναι η μνήμη των προγόνων, τα έθιμα του Πόντου. Παράδοση όμως είναι και κάτι άλλο, ακόμη πιο σημαντικό, γιατί μένει πάντα επίκαιρο και το τελικό ζητούμενο: Παράδοση είναι ο Πολιτισμός!!!
Εδώ ήταν που τα πράγματα άρχισαν να ξεκαθαρίζουν κάπως.
Παράδοση είναι ο Πολιτισμός!!!
Παράδοση λοιπόν για τους Πόντιους είναι και το φιλότιμο, παράδοση είναι και η ανιδιοτέλεια, παράδοση είναι η ντομπροσύνη, η φιλοξενία, το θάρρος, το ανυπότακτο πνεύμα, η απόκτηση αγαθών με σκληρή δουλειά, ο σεβασμός της Μάνας, η αγάπη και η προσήλωση στο θεσμό της οικογένειας, η αποδοχή άλλων λαών και πολιτισμών, η αγάπη για το θέατρο, τις Τέχνες και κυρίως για τα γράμματα. Αυτό είναι το σημαντικότερο κομμάτι της παράδοσης των Ποντίων, αυτός ήταν ο Πολιτισμός των Ποντίων, αυτό είναι το στοίχημα του μέλλοντος για την ποντιακή νεολαία, γι’ αυτό πραγματικά αξίζει να εργαστούμε όλοι μαζί, τον πολιτισμό των προγόνων μας είναι χρέος μας να διατηρήσουμε και να προάγουμε ακόμη περισσότερο εμπλουτίζοντας τον, δίνοντας του νέα μορφή, νέο αντικείμενο, να τον προσαρμόσουμε στην καθημερινότητά μας.
Μπορεί όλο και λιγότερα παιδιά να μιλούν την ποντιακή διάλεκτο, μπορεί να ερίζουν οι ειδικοί εάν το «τσουρτούγουζου…» είναι ποντιακός χορός ή τούρκικος. Κανείς όμως δεν αμφισβητεί την ιστορική αλήθεια ότι το Ποντιακό Θέατρο της Τραπεζούντας περιόδευσε σε όλη την Ευρώπη και κατέπληξε το Ευρωπαϊκό κοινό με την ποιότητά του. Αυτό λοιπόν είναι παράδοση, η ΑΓΑΠΗ για την ΤΕΧΝΗ. Την κάθε είδους τέχνη, το ποντιακό θέατρο, αλλά και κάθε μορφής θέατρο. Ναι, η ποντιακή νεολαία ακολουθεί την παράδοση όταν ασχολείται με το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τη ζωγραφική, γιατί παραδοσιακά οι Πόντιοι αγαπούμε τις τέχνες.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι Πόντιοι έζησαν αρμονικά με τους Τούρκους, από το 1079 που εμφανίστηκαν τα Οθωμανικά φύλα στην περιοχή του Πόντου μέχρι το 1912 που ξεκίνησε η γενοκτονία, δημιουργώντας για πάνω από 800 χρόνια ισχυρούς δεσμούς φιλίας, και πολλές φορές ακόμη και συγγενικούς δεσμούς, που μόνο τα διεστραμμένα και δολοφονικά σχέδια των Γερμανών Αξιωματούχων και του Κεμάλ Ατατούρκ, κατάφεραν να διασπάσουν. Άρα και σήμερα η έλλειψη ρατσισμού στην επικοινωνία και την επαφή μας με άλλους λαούς, με άλλες εθνότητες μέσα στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας, παράδοση είναι για μας τους Πόντιους. Η ανοχή σε διαφορετικό χρώμα, συνήθειες, ήθη κι έθιμα, αλλά και η αποδοχή της διαφορετικής γλώσσας και θρησκείας, ναι, αυτό είναι παράδοση. Σε μας τους Πόντιους, η ιστορία μας το δίδαξε καλά: μόνο η ματαιοδοξία και τα οικονομικά συμφέροντα υποκινούμενα άνωθεν μπορούν να χωρίσουν τους λαούς, όχι η καταγωγή, το χρώμα, η γλώσσα ή η θρησκεία.
Κανείς επίσης δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη γενναιότητα, το θάρρος, την ανυπότακτη καρδιά των Ποντίων, που αντί να σκύψουν το κεφάλι στα οργανωμένα σχέδια ξεριζωμού από τις εστίες τους, και μπρος στην ισχυρή στρατιωτική ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Γερμανών αξιωματούχων, αντιστάθηκαν, αντέδρασαν, επιστράτευσαν όλα τα ψυχικά τους αποθέματα και το πείσμα τους και έκαναν μέχρι και αντάρτικο για να διαφυλάξουν οικογένεια, πίστη και τα χώματά τους. Και θα είχαν δημιουργήσει και ισχυρό αυτόνομο Ποντιακό Κράτος, εάν η Επανάσταση των Μπολσεβίκων δεν είχε φοβίσει τόσο πολύ με την δυναμική της τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, που θέλησαν να ανακόψουν την επέκτασή της με τη διάλυση κάθε σχεδίου αυτονόμησης των ποντίων και να δημιουργήσουν στη θέση του ένα Οθωμανικό φράγμα προς τη Μαύρη θάλασσα και περαιτέρω τη Μεσόγειο.
Εμείς θα υποκλιθούμε σήμερα στις προσταγές της σύγχρονης αυτοκρατορίας και θα υποταχθούμε στις ορέξεις ενός πλανητάρχη;
Θα συμπορευτούμε με την παγκοσμιοποίηση που θέλει όλους μας να ακούμε την ίδια δυτικόφερτη μουσική, να μιλούμε την Αγγλική γλώσσα ή πολύ περισσότερο την Αμερικάνικη διάλεκτο; Να βλέπουμε μονάχα ταινίες Χόλυγουντ με πάντα πρωταγωνιστές «καλούς» Αμερικανούς και Ιρακινούς, Ρώσους, Σέρβους «κακούς και τρομοκράτες»; Να μετατραπούμε από ενεργοί πολίτες σε παθητικούς καταναλωτές; Θα αντικαταστήσουμε τις παραδοσιακές συνταγές μας με Mc Donalds & GOODYS και θα ανταλλάξουμε τα ήθη και έθιμα μας με πλαστικές πιστωτικές κάρτες και τα «παρακάθια» με “chat rooms” στο Internet;
Η παράδοσή μας, ο πολιτισμός μας, δεν μας το επιτρέπει.
Ο ποντιακός πολιτισμός έδωσε και πήρε πολλά στοιχεία από άλλους πολιτισμούς, αλλά δεν αφομοιώθηκε από κανέναν!
Συμπορευτήκαμε με άλλους λαούς, αλλά δεν προσδεθήκαμε στο άρμα κανενός!
Για μας το πολιτισμικό μωσαϊκό είναι αυτό που έχει ενδιαφέρον και προάγει τον πολιτισμό, όχι η μονόχρωμη κα μονότονη άχρωμη επιφάνεια. Προτιμούμε την άπειρη ποικιλία αγριολούλουδων στα «παρχάρια» για τη μοναδικότητα καθενός από αυτά, παρά την ομοιομορφία του σύγχρονου γκαζόν.
Για τους Πόντιους που έμαθαν να εκφράζουν ελεύθερα και με πάθος τις απόψεις τους, αλλά ταυτόχρονα και να τις συνθέτουν για να πετύχουν τον κοινό τους στόχο, το σύγχρονο μοντέλο της μίας άποψης ισοδυναμεί με καμία άποψη. Και αυτό είναι κατάκτηση του πολιτισμού μας.
Ας μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι η δυναμική των εθίμων μας είναι που τα κράτησε μέχρι σήμερα ζωντανά. Ακόμη και σήμερα ο Πόντος συνεχίζει να δονείται σε ποντιακούς ρυθμούς, οι ποντιακοί χοροί χορεύονται ακόμη και σήμερα στην Τουρκία από τους Τούρκους, οι Πόντιοι ξεριζωθήκαμε από τις εστίες μας, δεν κατάφεραν όμως να ξεριζώσουν και τον πολιτισμό μας.
Κανείς τέλος, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι Πόντιοι μετά το ξεριζωμό τους από την πατρίδα, κουβάλησαν μαζί τους ότι σημαντικότερο είχανε: τα βιβλία και την πίστη τους.
Κατάφεραν από το μηδέν να χτίσουν εκ νέου χωριά ολόκληρα, και να σπουδάσουν τα παιδιά τους, δημιουργώντας πληθώρα επιστημόνων, ακόμη και πανεπιστημιακών δασκάλων, λογοτεχνών, μουσικών, γιατρών κ.α.
Αυτή είναι η παράδοσή μας, αυτή είναι η παρακαταθήκη που μας άφησαν οι πρόγονοί μας.
Ο Πολιτισμός μας! Η ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ.
ΓΙΑΤΙ ΠΑΙΔΕΙΑ = ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΣ.
Αυτό είναι και το στοίχημα του αύριο για την παράδοσή μας και την ποντιακή νεολαία που εκ των πραγμάτων καλείτε να την διακονίσει:
Σεβόμαστε την παράδοσή μας;
Τότε στόχος είναι η γνώση του ποντιακού πολιτισμού. Όχι με την έννοια της αποστήθισης ξερών πληροφοριών. Αλλά ως μεταφορά ζωντανών αξιών, τρόπων συμπεριφοράς, μέσω της καθημερινότητάς μας.
Επιθυμούμε τη συνέχισή της παράδοσης και του πολιτισμού μας; Επενδύουμε στην παιδεία και τον πολιτισμό. Γιατί τι άλλο είναι ο πολιτισμός πέρα από τη ζώσα καθημερινότητά μας;
Η ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού δεν σταμάτησε στον Πόντο.
Η ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού συνεχίζει να γράφεται από όλους μας.
Και θα συνεχίσει να γράφει λαμπρά κεφάλαια, όσο εμείς στοχεύουμε υψηλούς στόχους, έχουμε ξεκάθαρο προορισμό, αλλά δεν λησμονούμε την προέλευσή μας. Στο χέρι όλων μας είναι να δημιουργήσουμε το πρόσφορο έδαφος για να ξεπεταχτούν οι νέοι Υψηλάντηδες και Μουρούζηδες, στο χέρι μας είναι να συνεχιστεί η γενιά των επιστημόνων, αντάξιων της ιστορίας του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας.
Η εργατικότητα και η παιδεία ήταν αυτή που χαλύβδωσε τον πολιτισμό μας, η εργατικότητα και η παιδεία είναι αυτή που μπορεί να εγγυηθεί την αντάξια συνέχισή του.
Γι’ αυτό κι η προσπάθεια όλων των μαθητών που διέπρεψαν στο χώρο της παιδείας είναι αξιέπαινη, όχι μόνο για την κατάκτηση της γνώσης, αλλά κυρίως για τη διασφάλιση της συνέχισης του πολιτισμού μας σε δρόμους λαμπρότερους.
Γιατί μια μορφωμένη νεολαία, είναι μια νεολαία εγκυμονούσα μόνο καλούς οιωνούς για το μέλλον μας.
Άξιο συγχαρητηρίων και το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων που ανέδειξε με τη σημερινή εκδήλωση τις προσπάθειες αυτές του δυναμικότερου κομματιού της νεολαίας μας,
Γι’ αυτό κι εύχομαι από καρδιάς,
στο Δ.Σ. της Π.Ο.Π.Σ.: καλή δύναμη στο έργο σας,
και σε όλους τους φοιτητές: καλή συνέχεια στην πρόοδό σας.
Λάζαρος Κουμπουλίδης email: koubouli@otenet.gr
Ypoloipo
