Καλοκαίρι του 1986-87 θα ήταν, όταν ένα βράδυ βγήκα με παρέα βόλτα στα μπαράκια των Εξαρχείων. Δεν ξέρω πόσην ώρα στεκόμουν μπροστά σε μια κολώνα βλέποντας μια κίτρινη αφίσα με μαύρα και κόκκινα γράμματα (χρώματα που τότε κάτι είχαν να μου πουν, αλλά και σήμερα ακόμα…) και σκίτσα, αλλά μάλλον θα πρέπει να ήταν αρκετή γιατί η παρέα έδειχνε να δυσανασχετεί : « άντε ρε μαλάκα θα πιούμε κανά ποτό σήμερα ? ξεκόλλα….». Ξεκόλλησα με προσοχή την αφίσα και την έχω μέχρι και σήμερα: «Όχι στον ρατσισμό των ποντιακών ανεκδότων, όλοι μας κρύβουμε μέσα μας έναν μικρό ρατσιστή», Ποντιακός Σύλλογος (τάδε) με μικρά γράμματα, έγραφε.
Είχα κολλήσει γιατί η συγκεκριμένη άγγιξε κάτι που για χρόνια είχα καταπιεσμένο μέσα μου αλλά ασυνείδητα με τσουρούφλιζε. Το πέρασμα στα μαθητικά και αργότερα στα φοιτητικά χρόνια από ακροαριστερές οργανώσεις αντί να βοηθήσει στην αριστερή προσέγγιση και κατανόηση της ιστορίας του παππού μου (μέλος του ρωσικού στρατού και αργότερα μπολσεβίκος) της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας της οικογένειάς μου αντίθετα την καταπίεσε κρύβοντάς την στα βάθη της ψυχής.
Για μένα και για πολλούς ήταν ένα ιδιαίτερο πρόβλημα να μπορούμε να κουβεντιάσουμε και να συνδέσουμε την πολιτισμική μας ταυτότητα και ότι ιστορικά αυτή σέρνει από πίσω της με την πολιτική μας ταυτότητα. Η στάση αυτή της Αριστεράς που διαπερνούσε και διαπερνά όλο το φάσμα της (κοινοβουλευτικής, εξωκοινοβουλευτικής, ανανεωτικής κ.λπ.) έδειχνε να στηρίζει αυτό που το εθνικό αστικό κράτος με βίαιο τρόπο προσπάθησε να επιβάλλει στους πληθυσμούς που έλκουν την καταγωγή από την καθ’ ημάς Ανατολή. Την λήθη, την πολιτισμική και πολιτιστική ομογενοποίηση. Μία ίδια τεράστια λευκή σελίδα υπάρχει στην επίσημη κρατική αλλά και στην αριστερή ιστοριογραφία. Και η σελίδα αυτή αφορά την ιστορία των Ελλήνων της Ανατολής. Αυτό μου προκαλεί πόνο και θλίψη.
Θλίβομαι γιατί όσες φορές η Αριστερά με την ευρεία της έννοια έτυχε να καταπιαστεί με το θέμα έμεινε αγκυλωμένη σε μια παλιά ιδεοληψία αυτή του αλάνθαστου του Λένιν και της Σοβιετικής Ένωσης της πρώιμης περιόδου σχετικά με την στάση απέναντι στο κεμαλικό κίνημα, που στο κάτω κάτω της γραφής ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής της τότε Σοβιετικής Ένωσης ήταν, όχι κανένα θέσφατο, και η αμφισβήτηση αυτής της στάσης δεν αποτελεί αμφισβήτηση της όλης επαναστατικής διαδικασίας.
Αγχωμένη, η αριστερά, να μην ξεφύγει ούτε εκατοστό από αυτήν την ιδεοληψία που, κάτι σαν προπατορικό αμάρτημα, την κατατρέχει οδηγείται σε άτοπα τουλάχιστον συμπεράσματα και προσεγγίσεις όπως: «Ο ξεριζωμός και τα βάσανα των Ποντίων και γενικά των ελλήνων της Μικράς Ασίας, η βίαιη «ανταλλαγή» των πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας είναι προϊόντα του Α’ Παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου κάτω από την σημαία της «Μεγάλης Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών κλπ κλπ ».
Ως, αν ο Πόλεμος δεν γινόταν και δεν υπήρχε η Μεγάλη Ιδέα, ο ξεριζωμός, η εξόντωση και εθνική εκκαθάριση των μελών μιας ομάδας (Ποντίων), με βάση την φυλετική και θρησκευτική τους διαφορετικότητα, από τον τουρκικό εθνικισμό (και όχι από τους Τούρκους) δεν θα συνέβαινε .
Τα δυόμιση εκατομμύρια Ελλήνων της Ανατολής θα μπορούσαν, δηλαδή, κάτω από το κεμαλικό καθεστώς να αναπτύσσονται πολιτισμικά και οικονομικά ελεύθερα. Αυτή είναι η «αριστερή» προσέγγιση του θέματος!
Και οι Αρμένιοι (καλά αυτοί φύγανε νωρίς)?
Οι Αρμένιοι, και για αυτούς η Μεγάλη Ιδέα έφταιγε? Αυτοί που ούτε ο πόλεμος είχε ακόμα αρχίσει γιατί εξοντώθηκαν? Τι θα έλεγε μια αριστερή προσέγγιση του θέματος ?
Ένα βασικό, νομίζω, λάθος που κάνουμε είναι ότι μιλάμε για το τότε με τα δεδομένα του σήμερα (γεωγραφικά, συνόρων, πολιτικά κ.λπ.) Τότε τα εθνικά κράτη δεν είχαν καν διαμορφωθεί, ήταν υπό διαμόρφωση. Έτσι, προσεγγίζοντας το θέμα της παρουσίας του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη(με 70% του πληθυσμού της Έλληνες) μιλάμε για ιμπεριαλιστική, αποικιοκρατική επέμβαση. Αν επιπλέον, προσεγγίσουμε με τον ίδιο «αριστερό» τρόπο και τα Γιάννενα και την Θεσσαλονίκη (με ισχνό ελληνικό πληθυσμό με μονοψήφιο ποσοστό στο σύνολο του πληθυσμού) που ακριβώς ήταν αποτελέσματα της Μεγάλης Ιδέας πρέπει να αναρωτηθούμε αν θα έπρεπε να ανήκουν στο ελληνικό κράτος. Να αρχίσουμε να κατεβαίνουμε και προς τα κάτω? Αν επίσης, με σημερινά δεδομένα, κρίνουμε το 1821 θα πρέπει να μιλήσουμε για κλέφτες και αρματωλούς (μη έχοντες σχέση με την ελληνικήν), που ξεκίνησαν την Επανάσταση, η οποία στηρίχθηκε και από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της εποχής (βλέπε Ναυαρίνο κ.λπ.)
Είναι φανερό ότι πρέπει να έχουμε μια άλλη οπτική γωνία.
Με θλίβει αφάνταστα η εμμονή στο αλάνθαστο του Λένιν και της Σοβιετικής Ένωσης εκείνης της περιόδου: «.. οι μπολσεβίκοι πιστοί στις ιδεολογικές τους θέσεις απέναντι στην αποικιοκρατία και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στήριξαν το κεμαλικό κίνημα χωρίς όρους…»
Και γιατί δεν στήριξαν με τους ίδιους όρους και θέσεις το απελευθερωτικό Αρμενικό, Κουρδικό και Ποντιακό (όποιο και αν ήταν αυτό) κίνημα? Εμμένοντας δε στο αλάνθαστο, εκείνη την μαζική εξόντωση των Ελλήνων κομουνιστών της Σμύρνης από τα κεμαλικά στρατεύματα με ποιά «αριστερή» προσέγγιση απέναντι στο κεμαλικό κίνημα θα την ερμηνεύσουμε ?
Φτάνει δε στο σημείο, αυτή η «αριστερή» προσέγγιση να χαρακτηρίζει το κεμαλικό κίνημα: «αστικοδημοκρατική επανάσταση». Μη λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι η αστική τάξη της Τουρκίας εκείνης την εποχής, αυτή που -παίζοντας τον προοδευτικό για την εποχή της ρόλο, θα έσπαζε τους παλιούς αντιδραστικούς θεσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθιερώνοντας νέους προοδευτικούς θεσμούς και κανόνες αστικής δημοκρατίας- ήταν υπό διωγμό. Γιατί η οικονομία της χώρας στην μεγάλη της πλειοψηφία ήταν σε χέρια Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων. Ποιο ήταν λοιπόν το υποκείμενο εκείνης της «αστικοδημοκρατικής επανάστασης» ?
Θλίβομαι γιατί ακριβώς αυτή η στάση της Αριστεράς αφήνει έναν τεράστιο κενό χώρο, ελεύθερο για εθνικιστικές και αντικομουνιστικές κορώνες κρατικών, ημικρατικών, παρακρατικών και άλλων μηχανισμών, ποντιακών και μη, και αφήνει έκθετη την νεολαία στους Καρατζαφέρηδες κάθε εποχής.
Είναι καιρός λοιπόν, η Αριστερά να ανοίξει αυτά τα θέματα απαλλαγμένη από τα εσφαλμένα στερεότυπα του παρελθόντος.
Ευτυχώς και είναι παρήγορο, για μένα προσωπικά, ότι η Αριστερά της άλλης όχθης του Αιγαίου ξεκολλάει από τις ιδεοληψίες της δεκαετίας του 30, όπου για αυτό το ζήτημα τουλάχιστον εμείς έχουμε μείνει.
Στέλιος Θεοδωρίδης (st_idis@otenet.gr)
Πηγή: ΠΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
