του Σάββα Καλεντερίδη
Φόρος Περιουσίας (Varlik Vergisi)
Όσο διαρκούσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Τουρκία έπαιζε με επιτυχία το ρόλο του Επιτήδειου Ουδέτερου και ενώ ήταν έστω και τυπικά σε ισχύ οι συμφωνίες Ε-Τ φιλίας του 1930, η Άγκυρα επωφελούμενη από την αδυναμία της Ελλάδας που ήταν υπό τριπλή κατοχή και της διεθνούς κοινότητας που ήταν εμπεπλεγμένη στον μεγάλο πόλεμο να παρέμβει, έβαλε στο στόχαστρο την ακμάζουσα ελληνική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης.
Ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Σιουκρού Σαράτσογλου, στο...πρόγραμμα της κυβέρνησής του, που διάβασε στις 5 Αυγούστου 1942, έλεγε:
«Εμείς είμαστε Τούρκοι. Είμαστε εθνικιστές Τούρκοι και έτσι θα παραμείνουμε. Κατά την άποψή μας, όσο σημαντικό είναι για τον τουρκισμό το ζήτημα του αίματος και της φυλής, άλλο τόσο σημαντικό είναι και το ζήτημα της συνείδησης και του πολιτισμού… Εμείς δεν θέλουμε απλά τον έλεγχο του κεφαλαίου και των τάξεων. Αυτό που θέλουμε είναι η κυριαρχία του τουρκικού έθνους».
Το 1942, και πάλι ο Σιουκρού Σαράτσογλου, μιλώντας σε μυστική συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (CHP) και αναφερόμενος στο νόμο περί Φόρου Περιουσίας (Varlik Vergisi) που επρόκειτο να ψηφιστεί, έλεγε:
«Ο νόμος αυτός είναι ταυτόχρονα ένας επαναστατικός νόμος. Με την εφαρμογή του νόμου αυτού θα έχουμε την ευκαιρία να αποκτήσουμε την οικονομική μας ανεξαρτησία. Με το νόμο αυτό θα βγάλουμε από τη μέση τους ξένους, οι οποίοι έχουν στα χέρια τους και ελέγχουν την τουρκική αγορά. Έτσι θα δώσουμε την τουρκική αγορά σε τουρκικά χέρια.»
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1942, με βάση τη μαρτυρία του Φαΐκ Οκτέ, που υπηρετούσε στην εφορία Κωνσταντινούπολης, το υπουργείο οικονομικών ζήτησε από την εφορία να καταρτίσει φακέλους με τους κερδοσκόπους του πολέμου, χωρίζοντάς τους στις εξής κατηγορίες:
Μ, μουσουλμάνοι
G, μη μουσουλμάνοι (Gayrımüslim)
D, εξισλαμισμένοι εβραίοι (Dönmeler)
Στις 11 Νοεμβρίου 1942 ψηφίστηκε από την τουρκική εθνοσυνέλευση χωρίς καν να συζητηθεί, ο νόμος περί Φόρου Περιουσίας, γνωστός και ως Βαρλίκ Βεργκισί (Varlik Vergisi). Ο νόμος προέβλεπε την συγκρότηση σε κάθε επαρχία και νομό επιτροπών αποτίμησης περιουσίας, οι οποίες επιτροπές θα καθόριζαν το ποσό που θα πλήρωνε ο κάθε υπόχρεος. Οι αποφάσεις των επιτροπών θα ήταν τελικές και απρόσβλητες, ενώ οι υπόχρεοι θα ήταν υποχρεωμένοι να πληρώσουν το καθορισθέν ποσόν εντός 15 ημερών. Όσοι δεν πλήρωναν τον καθορισθέν ποσόν εντός 15 ημερών, θα υποχρεώνονταν σε κατάσχεση και αναγκαστική εκποίηση της περιουσίας τους από τις επιτροπές και σε περίπτωση που και πάλι δεν ήταν δυνατή η αποπληρωμή του καθορισθέντος ποσού, οι υπόχρεοι θα στρατολογούνταν στα τάγματα εργασίας, για καταναγκαστικά έργα.
Στην Κωνσταντινούπολη συγκροτήθηκαν τρεις επιτροπές, οι οποίες στις 18 Δεκεμβρίου 1942 ανακοίνωσαν τις καταστάσεις με τους υπόχρεους και τα ποσά των φόρων που καλούνταν να καταβάλουν. Το 87% των φόρων καλούνταν να τον πληρώσουν οι μη μουσουλμάνοι (Έλληνες και Αρμένιοι), το 7% μουσουλμάνοι και το 6% διάφοροι άλλοι, οι οποίοι και πάλι ήταν άτομα που ανήκαν σε διάφορες μη μουσουλμανικές πληθυσμιακές ομάδες. Οι υπόχρεοι έπρεπε να πληρώσουν μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 1943 το φόρο που καθόρισαν οι επιτροπές, ενώ όσοι δεν κατέβαλαν τον επιδικασθέντα φόρο, την πρώτη εβδομάδα θα πλήρωναν 1% αύξηση, τη δεύτερη 2% κ.ο.κ.
Μετά από την εξοντωτική φορολογία πουλήθηκαν χιλιάδες ακίνητα στην Κωνσταντινούπολη και σε λίγες βδομάδες πέρασαν από χριστιανικά σε μουσουλμανικά χέρια, έναντι εξευτελιστικού τιμήματος. Το 67% των ακινήτων το αγόρασαν μουσουλμάνοι Τούρκοι και το υπόλοιπο κρατικές υπηρεσίες και οργανισμοί. Επίσης, από τις 21 Ιανουαρίου 1943 χιλιάδες ακίνητα που ανήκαν σε χριστιανούς κατασχέθηκαν για να πληρωθούν οι φόροι που τους επιδικάστηκαν. Τα ακίνητα πέρασαν στα χέρια των Τούρκων και του τουρκικού κράτους. Από τις 27 Ιανουαρίου μέχρι τις 3 Ιουλίου 1943, στάλθηκαν 1229 άτομα σε καταναγκαστικά έργα, στα τάγματα εργασίας, στο Άσκαλε του Ερζουρούμ.
Στις 9-13 Σεπτεμβρίου 1943 στην εφημερίδα New York Times ο Cyrus Sulzberger έγραψε ένα επικριτικό άρθρο για το φόρο Περιουσίας. Στις 17 Σεπτεμβρίου, η τουρκική εθνοσυνέλευση αποφάσισε τη διαγραφή των φόρων που ΔΕΝ είχαν εισπραχθεί, χωρίς φυσικά να αποφασίσει τίποτα για την επιστροφή των φόρων και των ακινήτων που είχαν πουληθεί και είχαν περάσει από ελληνικά σε τουρκικά χέρια, εξ αιτίας εκείνου του άθλιου νομικού εκτρώματος, που αποκαλούνταν Varlık Vergisi. Το Δεκέμβριο αποφασίστηκε η διάλυση των ταγμάτων εργασίας και η επιστροφή των «δούλων» στα σπίτια τους, μετά από δέκα μήνες καταναγκαστικών έργων.
Ο φόρος Περιουσίας ήταν το πρώτο καίριο χτύπημα που δέχτηκε ο ελληνισμός της Πόλης από το τουρκικό κράτος, για να ακολουθήσει 13 χρόνια μετά η βαρβαρότητα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955.
